Tenkis davası kimler açabilir sorusunun cevabını kanun bize vermiştir. Buna göre tenkis davasını ancak saklı pay sahibi mirasçılar açabilir. Peki saklı pay sahibi mirasçılar kimlerdir?
- Mirasbırakanın altsoyu. Altsoydan kasıt murisin çocukları, torunları, torunlarının çocukları ve böylece sürüp giden alta doğru bir yayılmadır. Evlatlıklar da altsoya girer.
- Mirasbırakanın anne ve babası. Kardeşler saklı pay sahibi olmadıkları için tenkis davası da açamazlar.
- Mirasbırakanın sağ kalan eşi.
Kural olarak tenkis davası açma hakkı saklı pay sahibi mirasçıların olsa da istisnai olarak saklı pay sahibi miracılar dava açmadıklarında bunların alacaklıları da onların yerine tenkis davası açabilirler. Bunun için ellerinde saklı pay sahibi mirasçılara ait mirasın açıldığı tarihte alınmış bir aciz belgesi bulunması gerekir.
Saklı Paylı Mirasçıların Alacakları ve Tenkis Davası
Saklı paylı mirasçıların alacakları hesaplanırken onların kanunen belirlenmiş saklı pay hakları dikkate alınır. Buna göre kanunen belirlenmiş saklı pay hakları şöyledir:
- Altsoyun saklı pay oranı yasal miras hakkının 1/2’sidir.
- Anne ve babanın saklı pay oranı her biri için yasal miras hakkının 1/4’üdür.
- Sağ kalan eş altsoy ile birlikte mirasçı oluyorsa yasal miras hakkının 1/4’ü, anne ve baba ile birlikte mirasçı oluyorsa yasal miras hakkının 1/2’si, diğer hallerdeyse yasal miras hakkının 3/4’ü onun saklı payıdır.
Saklı pay mirasçılarının alacaklarının hesaplanmasında karışıklık olmaması adına altsoy ve sağ kalan eş üzerinden bir örnek şu şekilde verilebilir: Mirasbırakanın terekesinde 8 bin lira olduğu ve mirasçılarının altsoyu ve sağ kalan eşi olduğu varsayımında, altsoy tüm mirasın 3/4’üne sahiptir. Altsoyun saklı pay oranı ise yasal miras hakkının 1/2’si, yani 3/4’ün 1/2’sidir. Bu da 3/8 yapar. Tüm miras 8 bin lira olduğuna göre tüm mirasın 3/8’i de 3 bin lira yapar. Yani bu örnekte altsoy 3 bin lira değerinde bir saklı paya sahiptir. Mirasbırakan eğer altsoyu bu 3 bin liradan mahrum edecek tasarruflarda bulunursa, altsoy tenkis davası açabilir.
Muris Muvazaası ve Tenkis Davası
Muris muvazaasının diğer bir adı mirastan mal kaçırmadır. Muris muvazaasında dava konusu işlem mirasbırakanın satış veya başka bir isim altında yaptığı karşılıksız kazandırmalarla mirasçısını mirastan yoksun bırakmasıdır. Saklı pay sahibi olsun ya da olmasın tüm mirasçılar işlemin muvazaa nedeniyle iptalini isteyebilirler. Muris muvazaası sebebiyle iptal edilen işlemden sonra tenkis işleminin ayrıca talep edilmesi gerekmektedir. Tenkis davası ayrıca açılabileceği gibi muris muvazaası sebebiyle işlem iptali davalarında da talep edilebilir.
Tenkis Davası Belirsiz Alacak Davası Mıdır?
Tenkis davasının belirsiz alacak davası olup olmadığını söylemeden önce belirli alacak davası nedir, belirsiz alacak davası nedir bunları incelemek gerekir. Belirli alacak davası; dava açmadan önce dava konusu alacağın tutar olarak belirli veya belirlenebilir olmasıdır. Belirsiz alacak davasındaysa alacak tutarı dava sonunda belirlenecektir.
Yargıtay’a göre tenkis davası belirsiz alacak davasıdır. Çünkü hangi işlemlerin etkisizleştirileceği ve bundan davacıya ne kadar bir pay düşeceği dava sonucunda belli olacaktır.
Tenkis Davasında Tercih Hakkı
Mirasbırakan ardında bölünebilir ve bölünemez mallar bırakmış veya bunlarla ölüme bağlı tasarruflar veya sağlararası kazandırmalar yapmış olabilir. Tenkis davasına konu olan mal bölünebilir bir mal ise sorun yoktur. Bu ihtimalde vasiyet alacaklısı saklı payını tamamlayacak ölçüde bu maldan hakkını alır. Ancak söz konusu mal bölünemeyen veya bölündüğünde değeri azalan bir mal da olabilir. Bu durumda saklı pay sahibine iki seçenek sunulur. Birinci seçenekte saklı pay sahibi bölünemeyen malı sahibine bırakarak eksik bırakılmış saklı payının üstünü para karşılığı olarak alabilir. İkinci seçenekteyse malı kendisine alır ve tenkis fazlasını davalıya öder. Miras alacaklısına yani davacıya verilen bu seçim hakkına tercih hakkı denir.
Tenkis Davasında Tasarrufun İptali Mümkün Müdür?
Tenkis davasında tasarrufun iptali mümkün müdür sorusuna cevap vermeden önce tenkis davasının tanımına tekrar bakmak gerekir. Tenkis davası saklı pay sahiplerinin haklarına yapılan tecavüz oranında bu tecavüzü gidermek için açtıkları davadır. Eğer yapılan tasarrufun bir kısmının etkisizleştirilmesi ile tecavüzün giderilmesi mümkün ise tasarrufun bir kısmı iptal edilir. Ancak saklı paya yapılan tecavüzün giderilmesi için mirasbırakanın ölümünde veya sağlığında yaptığı tasarrufun tamamen iptal edilmesi de gerekebilir. Böyle durumlarda tenkis davasında tasarrufun iptali mümkün olacaktır.
Tenkis Davası Zamanaşımı
Tenkis davası zamanaşımına uğramaması için tenkis davası ne zaman açılır? Tenkis davası saklı pay sahibi mirasçının mirasın açılmasını öğrenmesinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Her halükarda mirasın açılmasının üzerinden 10 yıl geçmesiyle bu hak zamanaşımına uğrar. Yani mirasçı 10 yılın sonunda mirasın açıldığını öğrenmiş olsa bile artık dava açamaz. Tenkis davası zamanaşımı sürelerinin geçmesi tenkisin bir defi olarak öne sürülmesine engel değildir.
Tenkis Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme
Tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi, yetkili mahkeme ise murisin son yerleşim yeri mahkemesidir. Dava Asliye Hukuk Mahkemesi dışında başka bir mahkemede açılırsa görevsizlik sebebiyle reddedilir. Aynı şekilde murisin son yerleşim yeri mahkemesinde değil de başka bir yer mahkemesinde açılırsa yine yetkisizlik sebebiyle dava reddedilecektir.