İstanbul Boğazı’nda Kaçak Yapılaşmanın Perde Arkası: Mülkler Nasıl Elde Edildi?

Boğaz’ın Görkemli Manzarasında Gölge Oyunları

İstanbul Boğazı, tarih boyunca sadece doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal çekim merkezi olmasıyla da dikkat çekmiştir. Ancak bu eşsiz coğrafyada, çarpık yapılaşma ve kaçak inşaatlar yıllardır tartışma konusu. Peki, Boğaz’ın incisi olan bu alanlarda kaçak yapıların sahipleri bu mülkleri nasıl elde etti? Hangi yasal boşluklar, bürokratik süreçler ya da usulsüzlükler bu durumu mümkün kıldı? Bu makale, İstanbul Boğazı’ndaki kaçak yapılaşmanın perde arkasını aydınlatmayı amaçlıyor.

Boğaz’ın her iki yakasında, özellikle Sarıyer, Beykoz, Üsküdar ve Beşiktaş gibi bölgelerde, lüks villalardan gecekondu tipi yapılara kadar geniş bir yelpazede kaçak inşaatlar görmek mümkün. Bu durum, hem çevreye zarar veriyor hem de şehir planlamasını sekteye uğratıyor. Peki, bu yapılar nasıl ortaya çıktı ve sahipleri bu alanları nasıl ele geçirdi? Sorunun kökeninde yasal düzenlemelerdeki eksiklikler, denetim yetersizlikleri ve hatta zaman zaman göz yumma politikaları yatıyor. Bu yazıda, Boğaz’daki kaçak yapıların mülkiyet süreçlerini, tarihsel arka planını ve bu sorunun çözümüne yönelik önerileri detaylı bir şekilde ele alacağız. Okuyucularımız için hem bilgilendirici hem de merak uyandırıcı bir yolculuk sunmayı hedefliyoruz. İstanbul’un bu eşsiz bölgesindeki yapılaşma sorununun nasıl bir seyir izlediğini ve bu mülklerin nasıl elde edildiğini öğrenmek için okumaya devam edin.

1. Boğaz’daki Kaçak Yapılaşmanın Tarihsel Kökenleri

İstanbul Boğazı’nda kaçak yapılaşma, Osmanlı döneminden bu yana süregelen bir mesele. 19. yüzyılda, Boğaz’ın yalıları ve köşkleri genellikle padişah fermanlarıyla ya da özel izinlerle inşa edilirdi. Ancak Cumhuriyetin ilk yıllarında, kentleşme hızlandı ve Boğaz çevresinde kontrolsüz bir yapılaşma başladı. 1950’lerden itibaren, kırsaldan kente göçün artmasıyla birlikte, Boğaz’ın yamaçlarında gecekondu tipi yapılar ortaya çıktı. Bu dönemde, yasal düzenlemeler ve denetim mekanizmaları henüz yeterince gelişmemişti.

Tablo 1: Boğaz’daki Yapılaşmanın Tarihsel Evrimi

Bu süreçte, özellikle 1980’lerdeki neoliberal politikalarla birlikte, Boğaz’da lüks villa ve rezidans inşaatları hız kazandı. Ancak bu yapıların bir kısmı, imar planlarına aykırı olarak inşa edildi. Sorunun temelinde, Boğaz’ın “SİT alanı” statüsüne rağmen, denetimlerin yetersiz kalması yatıyor.

2. Kaçak Yapıların Mülkiyet Süreçleri

Peki, bu kaçak yapılar nasıl ortaya çıktı ve sahipleri bu mülkleri nasıl elde etti? Süreç, genellikle şu yollarla gerçekleşti:

2.1. Hazine Arazilerinin İşgali

Boğaz’ın büyük bir kısmı, Hazine’ye ait arazilerden oluşuyor. Bazı kişiler, bu arazileri işgal ederek gecekondu veya müstakil yapılar inşa etti. Zamanla, bu işgaller tapu tahsis belgeleriyle ya da “imar affı” düzenlemeleriyle yasallaştırıldı. Özellikle 1980’lerdeki imar afları, kaçak yapıların tapu almasını kolaylaştırdı.

2.2. Yasal Boşluklardan Yararlanma

Boğaz’da imar planları sık sık değişti ve bu değişiklikler, bazı kişiler için fırsat yarattı. Örneğin, bir arazi “yeşil alan” olarak işaretlenmişken, bir sonraki planda “konut alanı”na çevrilebiliyordu. Bu tür değişiklikler, usulsüz yollarla yapılaşmayı teşvik etti.

2.3. Bürokratik Yolsuzluklar

Bazı durumlarda, yerel yönetimlerdeki yolsuzluklar ve rüşvet iddiaları, kaçak yapıların inşa edilmesine göz yumulmasına neden oldu. Denetim ekiplerinin yetersizliği veya kasıtlı ihmalleri, bu süreci körükledi.

2.4. Miras ve Satış Yoluyla Elde Etme

Bazı kaçak yapılar, geçmişte işgal edilen araziler üzerine inşa edilmiş ve sonraki nesillere miras kalmış ya da satış yoluyla el değiştirmiştir. Bu durumda, mülk sahipleri genellikle “iyi niyetli alıcı” statüsünde kendilerini savunuyor.

3. Yasal Düzenlemeler ve İmar Afları

Türkiye’de imar afları, kaçak yapılaşmayı teşvik eden en önemli faktörlerden biri oldu. 1984, 1986 ve 2018 yıllarında çıkarılan imar afları, Boğaz’daki birçok kaçak yapının yasallaşmasına olanak sağladı. Örneğin, 2018’deki İmar Barışı, milyonlarca kaçak yapının kayıt altına alınmasını sağladı, ancak bu süreçte Boğaz’ın doğal yapısına zarar veren yapılar da meşrulaştı.

Tablo 2: Önemli İmar Afları ve Etkileri

4. Çevresel ve Sosyal Sonuçlar

Boğaz’daki kaçak yapılaşma, sadece yasal bir sorun değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal bir mesele. Bu yapılar, Boğaz’ın ekosistemine zarar veriyor, yeşil alanları yok ediyor ve doğal güzellikleri tehdit ediyor. Ayrıca, bu bölgelerde yaşayanların güvenliği de risk altında; çünkü birçok yapı deprem yönetmeliklerine uygun değil.

4.1. Çevresel Etkiler

• Orman tahribatı: Kaçak yapılar için ağaçlar kesiliyor, yeşil alanlar yok ediliyor.

• Deniz kirliliği: Atık suların Boğaz’a karışması, deniz ekosistemini tehdit ediyor.

• Erozyon: Yamaçlardaki kontrolsüz yapılaşma, toprak kaymalarına neden oluyor.

4.2. Sosyal Etkiler

• Eşitsizlik: Lüks villalar ile gecekondular arasındaki uçurum, sosyal adaletsizlik tartışmalarını körüklüyor.

• Kültürel mirasın kaybı: Boğaz’ın tarihi dokusu, modern ve kaçak yapılarla zarar görüyor.

5. Çözüm Önerileri

Kaçak yapılaşma sorununun çözümü, çok yönlü bir yaklaşım gerektiriyor. İşte bazı öneriler:

• Daha sıkı denetim: Yerel yönetimler, Boğaz’daki inşaat faaliyetlerini daha sıkı denetlemeli.

• Yasal düzenlemeler: İmar aflarının tekrarlanması engellenmeli, mevcut yasalar netleştirilmeli.

• Toplumsal farkındalık: Vatandaşlar, Boğaz’ın korunması konusunda bilinçlendirilmeli.

• Yeşil projeler: Kaçak yapılar yıkıldıktan sonra, bu alanlar yeniden ağaçlandırılmalı.

İstanbul Boğazı’ndaki kaçak yapılaşma, tarihsel, yasal ve sosyal faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkan karmaşık bir sorun. Hazine arazilerinin işgali, yasal boşluklar, imar afları ve denetim eksiklikleri, bu yapıların ortaya çıkmasında başrol oynadı. Bu durum, Boğaz’ın doğal ve kültürel mirasına zarar verirken, çevresel ve sosyal sorunları da beraberinde getirdi. Sorunun çözümü için daha sıkı denetimler, net yasal düzenlemeler ve toplumsal farkındalık şart.

İstanbul Boğazı’nı korumak hepimizin görevi! Bu konuda daha fazla bilgi almak ve görüşlerinizi paylaşmak için yorum kısmında bizimle iletişime geçin. Boğaz’ın geleceği için birlikte hareket edelim!

İlhan ÇAMKARA / Emlak Haber Ajansı