İstimlak, devlet ya da tüzel kişilerin, kamu yararı için özel mülklerde bulunan taşınmaz malların tamamının ya da bir kısmının bedelini ödeyerek tarafına geçirmesi anlamına gelir.
Bir gayrimenkul istimlak edilerek imar planlarına uygun olarak park, yol, metro, tramvay, alt ve üst geçit, otopark, mezarlık gibi kamu hizmet alanları için kullanılabilir. İstimlak yapıldığında satın alınan gayrimenkulün bedeli peşin olarak ödenir.
Belediyeler, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü ve Üniversiteler istimlak yapabilir.
İstimlak işlemi yapılırken ilk adımda nerenin yıkılması gerektiğiyle ilgili tespit işlemi yapılır. Ağaç sayısı, yapıların imar şekli tespit edilir. Malın sahibine tebligat gönderilir ve uzlaşma komisyonu tarafına davet edilir.
Söz konusu gayrimenkulün değeri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan değerler üzerinden hesaplanır. Vatandaş daha sonra ücret konusunda uzlaşma tutanağına imza atar.
İstimlak bedeli nasıl hesaplanır?
İstimlak bedeli, taşınmazın cins ve nev’i, yüz ölçümü, kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurların ve her unsurun ayrı ayrı değeri, vergi beyanı, istimlak tarihindeki resmi makamlar tarafından yapılan kıymet takdirleri, arsalarda istimlak gününden öncesinde özel amacı olmayan emsal satışlara bakarak satış değeri, arazide taşınmaz mal veya kaynağın mevkii şartlarına göre olduğu gibi kullanılması halinde sağlayacağı net getirisi, yapılarda resmi birim fiyatı, yapı maliyet hesapları ve yıpranma payı, istimlak bedelinin belirlenmesinde etkili olan objektif ölçüleri esas tutarak oluşturulan raporda bütün bu etkenlerin cevapları ayrı ayrı belirtilir ve ilgililerin beyanı da göz önüne alınarak gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak taşınmaz mal ve kaynağın istimlak değeri tespit edilir.
İstimlak ile kamulaştırma arasındaki fark nedir?
Kamulaştırma da istimlak ile aynı anlama geliyor. Belediye tarafından istimlakın yani kamulaştırmanın yapılabilmesi için imar planında taşınmazın kamu hizmetine tahsisli olması gerekiyor.
Kamulaştırma kapsamında kamu yararı gözetilirken; köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin onayı ile tamamlanır. İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları valinin, üniversite yönetim kurulu kararları rektörün, yükseköğretim kurulu kararları kurul başkanının, Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları genel müdürün, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları Yüksek Kurum Başkanının, kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları denetimine bağlı oldukları bakanın, gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin onayı ile tamamlanır.