Akıllı telefonlar, tabletler, televizyonlar, bilgisayarlar derken evin içinde gözümüzü nereye çevirsek bir ekranla karşılaşıyoruz. Bu ekranların pek çoğu günlük işlerimizi kolaylaştırıyor ancak çocuklar üzerindeki etkileri pek de yetişkinlerdeki gibi değil. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki uzun süre boyunca ekrana bakan çocukların zihinsel ve psikolojik sağlıkları olumsuz yönde etkileniyor.
Özellikle 6 yaşından küçük çocuklarda ekrana bakma süresi ne kadar artarsa zihinsel ve psikolojik gelişimin de bir o kadar yavaşladığı görüldü. Yani oyalansın diye yemek yerken çocuğunuzun önüne koyduğunuz bir akıllı telefon, onun tüm hayatını etkileyebilir. Peki, ne yapmak gerekiyor? Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerine ve bunu nasıl sınırlandırabileceğinize gelin yakından bakalım.
Ekran süresi tam olarak nedir?
Detaylara geçmeden önce ekran süresinin ne olduğundan kısaca bahsetmekte yarar var. Ekran süresi, bir kişinin akıllı telefon, tablet, televizyon, bilgisayar gibi bir cihazın ekranına baktığı süreyi ifade eder. Çoğu zaman televizyon izleme ile eş görülse bile günümüz teknolojisinde artık ekran süresi bununla sınırlı değil.
Artık beyaz eşyaların bile üzerinde ekran var ancak bahsedilen süreye bunlar dahil değil. Kişinin ilgisini çeken, dikkatini vermek zorunda olduğu görüntülerin izlenme süresi, ekran süresi olarak hesaplanır. Bu sürenin uzaması hem çocukları hem de yetişkinleri olumsuz yönde etkilemektedir. Ancak çocuklar üzerindeki olumsuz etkisinin yoğunluğu tartışmasızdır.
Çocuklar için ideal ekran süresi ne kadar olmalı?
Dünya Sağlık Örgütü, 2 yaşından yani 24 aylıktan küçük çocukların kesinlikle hiçbir ekrana bakmaması gerektiğini söylüyor. Amerikan Pediatri Akademisi ise bunu biraz daha gevşetiyor ve 6 aydan büyük bebeklerin görüntülü konuşma ya da eğitici video izlemek gibi nedenlerle ekrana bakabileceklerini söylüyor.
2.5 – 5 yaş arası çocuklar günde bir saati geçmemek koşuluyla ekran karşısında vakit geçirebilirler. 6 yaş ve üzerindeki çocukların ekran süresi yönetimi ise ailelerin kontrolüne bırakılabilir. Ancak ekran süresinin, çocuğun fiziksel aktivitelerini kısıtlamasına ya da uyku düzenini bozmasına asla izin verilmemeli.
Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir?
San Diego Eyalet Üniversitesi ve Georgia Üniversitesi’nin birlikte gerçekleştirdikleri bir çalışma, uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya koyuyor. Günde bir saatten fazla ekrana bakan ve elektronik cihazlarla vakit geçiren çocukların psikolojik sağlığının bozulduğu net bir şekilde gözlemlendi.
Ergenlik çağındaki çocukların ortalama ekrana bakma süresi 7 saat. Korkunç bir süre. Bu kadar uzun ekran süresine maruz kalan çocuklar, günde bir saat ekran süresine maruz kalan çocuklara göre çok daha zorlu bir bilişsel mücadele halindeler. Yani uzun süre ekrana bakan çocuklar, akıl sağlıklarını korumak için mücadele veriyorlar.
Bu kadar uzun ekran süresine maruz kalan çocuklar kaygı ve depresyon geliştirmeye daha yatkın oluyorlar, duygularını kontrol etmekte zorluk yaşıyorlar, tartışmacı ve kavgacı oluyorlar, dikkat dağınıklığına sahip oldukları için sorumluluklarını yerine getirmekte zorlanıyorlar.
Ekran başında vakit geçirmenin olumlu etkileri var mı?
Elbette hem çocuklar hem de yetişkinler için ekran başında vakit geçirmenin olumsuz olduğundan daha çok olumlu etkileri de var. Örneğin, şu anda bu yazıyı okuyarak bilgi sahibi olmanız bile olumlu bir etki. Buna benzer olumlu bir etki, 2 yaşından küçük çocukların görüntülü konuşma ile akrabalarıyla görüşmesi sırasında da görülüyor.
Görüntülü konuşma yaparak aile ve akraba ilişkilerini öğrenen çocukların zihinsel gelişimi de buna uygun olarak şekilleniyor. Aynı şekilde farklı cihazlar üzerinden izlenen ve oynanan, çocuklar için özel olarak tasarlanmış eğitici videoların izlenmesi ve eğitici uygulamaların kullanılması da çocukların gelişimine olumlu yönde katkı sağlıyor.
Bu noktada en büyük sorumluluk ebeveynlere düşüyor. 2 yaşından sonra çocuğunuz ekranla günde bir saat vakit geçirebilir. Önemli olan, bu süre boyunca nasıl bir etkiye maruz kaldığıdır. Oturup sizinle aynı diziyi izlemesin. Onun için özel olarak hazırlanmış çizgi filmleri ya da diğer videoları izlesin. Emin olun, bu basit adımlar bile çocuğunuzun tüm hayatını değiştirecektir.
Çocukların ekrana daha az bakmaları için ne yapmak gerekiyor?
Ebeveynler salonda oturmuş televizyon izleyip bir yandan sosyal medyada takılırken hangi çocuk odasına gidip kitap okur? Ebeveynlerin bu konuda çocuklarına örnek olmaları gerekiyor. Eğer çocuğunuzun kitap okumasını, ders çalışmasını ya da oyuncaklarıyla oynamasını istiyorsanız bir zahmet televizyonu kapatacak ve telefonunuzu kenara koyacaksınız.
Ekran süresini sınırlandırmak için bir plan yapmak son derece önemli. Çocuğunuzun sevdiği ya da hep birlikte güvenle izleyebileceğiniz bir şeyler mutlaka vardır. Bunları belirlemeli ve çocuğunuzun ekran süresinde bunları izlemesini planlamalısınız. Böylece hem çocuğunuzu olumsuz etkilerden korursunuz hem de keyifle vakit geçirirsiniz.
Yaşı biraz daha büyüyen ve kontrol edilmesi zorlaşan çocuklar için devreye hayal gücünüz girmeli. Ekrana bakmadan oynayabileceğiniz oyunlar bulun, farklı aktivitelere katılın, sokağa çıkın, birlikte bir şeyler yaratın. Çocuğunuza yetişkin olmadan önce sanal dünyanın tek seçenek olmadığını, yapabileceği daha onlarca farklı şey olduğunu öğretin. Emin olun, kendi kendine eğlenebilen çocuklar büyüdükleri zaman çok daha güçlü bireyler olacaktır.
Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerinden bahsettik ve bu süreyi sınırlandırmak için neler yapabileceğinizi anlattık. Teknoloji en büyük yardımcımız ancak doğru kullanmayı bilmezsek bir sonraki nesil için bir felaket olabilir. Bu nedenle bilinçli olmalı ve her şeyin sanal dünyadan ibaret olmadığını çocuklarımıza anlatmalıyız.