Dünya’nın coğrafi kutbundaki kaymayı inceleyen araştırmacılar yer altı sularının etkisi olmadan böyle bir değişimin mümkün olmayacağını söylüyor.
Dünya’nın kendi etrafında döndüğü eksen sabit ve durağan bir yapıda değil. Yerküre Kuzey ve Güney Kutuplarından geçen hayali bir çizgi olan dönme ekseni üzerinde dönerken sürüklenip yalpalanıyor.
Dönme eksenindeki bu hareketler kutup gezinmesi olarak adlandırılıyor. Kuzey Kutup noktasının her yıl 10 metre genişliğinde bir çember çizdiği biliniyor.
Amerikan Uzay Araştırmaları Dairesi’ne (NASA) göre 20’inci yüzyılda Dünya’nın dönüş ekseninin yılda 4 cm kaydığını bulunmuştu.
Son dönemde yapılan araştırmalarsa iklim krizinin yerkürenin dönüşünde kaymaya neden olduğunu bulmuştu. Ancak yer altı sularının bu kaymaya etkisi tam olarak belirlenememişti.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan araştırmanın baş yazarı Seul Ulusal Üniversitesi Yer Bilimleri Eğitimi’nde Prof. Ki-Weon Seo, “Yerkürenin tarihinde Dünya’nın dönüş ekseninde çok büyük değişiklikler oldu. Ancak çalışmamız yer altı sularının tüketilmesinin dönüş ekseninin kaymasına neden olacak kadar önemli olduğunu vurguluyor.” diyor.
2 TRİLYON SU ÇEKİLDİ
Küresel iklim modellemeleri, yer altı sularının tüketiminin deniz seviyesindeki yükselmeye katkıda bulunduğunu bulmuştu. Buna göre 1993-2010 arasındaki dönemde yer altından 2 trilyon ton su çekildi.
İçme ve tarımsal sulama gibi amaçlarla kullanılan bu sular, çoğunlukla kullanıldıktan sonra denize deşarj ediliyor. Bu da oldukça büyük bir su kütlesinin insan müdahalesiyle yerinin değişmesi anlamına geliyor.
Önceki tahminler bu yer değişiminin deniz seviyesini 6 mm yükselttiğini tahmin etmişti. Jeofizik alanında bilimsel yayın Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan yeni araştırma, bu tahmini yerkürenin dönüş kutbundaki değişimi inceleyerek doğruluyor.
Yeryüzündeki suyun dağılımı, taşınan kütlenin ağırlığının dağılımını değiştiriyor. Araştırmacılar bunu, dönmekte olan bir topaca küçük miktarda bir ağırlık eklemeye benzetiyorlar. Yerkürenin üzerindeki su kütlesinin yeri değiştiğinde dönüş hareketinde de ufak bir değişiklik olduğunu belirtiyorlar.
Araştırmacılar bu değişimi anlamak için Dünya’nın dönüş ekseninde gözlemlenen kaymayı bilgisayar modelleriyle test ettiler.
Buna göre sadece buz ve buzulların erimesi hesaba katıldığında bugün gözlemlenen kaymada 78,5 cm’lik bir açıklık oluşuyordu. Araştırma bu boşluğu yer altı sularıyla ilişkilendirdi.
Prof. Seo, “Yer altı sularının tüketimi yerkürenin kutbunun yıllık 4,36 cm hızda 64 derece doğuya kaydırdığını bulduk. Bu trend devam edecektir.” diyor.
“Dönüş kutbu kaymasının açıklanamayan nedenini bulduğum için çok mutluyum” ifadelerini kullanan Prof. Seo şöyle devam ediyor:
“Öte yandan Dünya’da yaşayan biri ve bir baba olarak, yer altı sularının çekilmesinin deniz seviyesinin yükselmesinin bir başka sebebi olduğunu görmek beni endişelendiriyor ve şaşırtıyor.”
NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’nda bilim insanı Surendra Adhikari Amerikan Jeoloji Topluluğu’na verdiği demeçte, dünyanın dönüş ekseninin yıllık birkaç metre değiştiğini ve yeraltı sularının tüketilmesinin mevsimlerin değişmesi riskini doğrumadığını belirtiyor.
Adhikari, dönüş eksenindeki kayışların son dönemdeki ana sebebinin Grönland’daki buz kütlelerinin kaybı olduğunu bulan bilim insanlarından biri.
Adhikari, ancak jeolojik zaman dilimleri açısından dönüş kutbu kaymasının iklim üzerinde etkileri olabileceğini söylüyor.