Doğrudan yatırımlarda son yıllarda gözlenen yavaşlama, 2020’de belirginleşti. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde yapılan bir çalışmaya göre, son 10 yılda yatırım teşvik belgelerinin toplam tutarı içinde yüzde 22 seviyesinde bulunan yabancı sermayeli şirketlerin payı, 2020’de yüzde 8’e geriledi. Bu durumun, uluslararası şirketlerin pandemi döneminde yatırımlarını ciddi düzeyde ertelemesinden kaynaklandığı tahmini yapıldı. Ağırlığını Türkiye’de halen faaliyette bulunan yabancı sermayeli kuruluşların oluşturduğu yabancı sermaye yatırımları salgın yılında azaldı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde yapılan bir çalışmada, son 10 yılda tutar bazında yabancı sermayeli kuruluşların aldığı teşvik belgelerinin sabit yatırım tutarlarının, toplam sabit yatırım tutarlarının yüzde 22’sini oluşturduğu ancak 2020 yılında bu oranın yüzde 8’e gerilediği belirlendi. Bu durumun, uluslararası şirketlerin salgın yılında yatırımlarını ciddi düzeyde ertelemesinden kaynaklandığı tahmini yapıldı.
Türkiye’de 2020 yılında yerli yatırımcılar için düzenlenen teşvik belgesinin 10 bin 144 adet olduğu belirtildi. Yabancı yatırımcılar için ise 361 belge düzenlendi. Adet bazında yabancı yatırımcı için düzenlenen belgelerin oranı toplamın yüzde 3,6’sını oluşturdu. Yerli firmalar için düzenlenen teşvik belgelerinin sabit yatırım tutarı 219,2 milyar TL olarak belirlendi. Yabancı yatırımcılar ise 19,2 milyar TL sabit yatırım tutarı içerek belge aldı. Yabancı yatırımcıların öngörülen sabit yatırım tutarı toplamın sadece yüzde 8’i oldu.
Son 10 yılda alınan belgelerin ortalamaları dikkate alındığında, adet bazında yabancı yatırımcıların aldığı belgelerin toplamının yüzde 5’ini oluşturduğu kaydedildi. Sabit yatırım tutarı bazında ise yine son 10 yılda yabancı yatırımcıların belgelerinin toplam tutarın yüzde 22’si düzeyinde olduğu belirtildi. Çalışmada, “Yabancı sermayeli firmaların dünya genelinde katma değer zincirlerinin parçası olan çok uluslu şirket bağlantıları sebebiyle, proje başına sabit yatırım tutarı payları yatırım teşvik belgesi adet paylarından yüksektir. 2020 yılında yabancı sermayeli firma projelerinin, geçtiğimiz yıl ortalamalarına kıyasla daha az pay alması ise pandemi sürecinin yarattığı öngörülemez koşulların deniz aşırı yatırım tercihlerini daha hassas bir noktaya taşıdığını düşündürmektedir” denildi.
Tutar bazında hizmet sektörüne yönelik alınan yatırım teşvik belgelerinin uzun dönemli ortalamalara göre salgın yılında imalat sektörüne göre daha fazla düşüş kaydettiği belirlendi. Uzun dönemli ortalamalarda imalat sanayii için alınan teşviklerin tutar bazında toplamın yüzde 45 olduğu ancak salgın yılı 2020’de bu oranın yüzde 61 olarak gerçekleştiği belirlendi.
Koronavirüsle yükselen sektörler
Pandemi nedeniyle dezenfektan vb. hijyenik ürünler, tıbbi koruyucu maske, giysi vb. ürünlerin yüksek talebinin, tekstil ve kimya alanında yatırımları artırdığı belirtildi. Çalışmada, “2020 yılında tıbbi ve cerrahi mamullerin imalatının da içinde yer aldığı tıbbi aletler; hassas ve optik aletler imalatı, 2019 yılına göre belge adedi açısından yüzde 350, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 346 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 446 oranında ciddi bir artış göstermiştir. Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı, 2019 yılına göre belge adedi açısından yüzde 82, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 80 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 163 oranında artmıştır” denildi.