2004 yılında İstanbul’da düzenlenen Deprem Şurası’ nda; “Ülke çapında depremlerin izlenmesi, kaydedilmesi, değerlendirilmesi, arşivlenmesi ve duyurulması işleri gelişmiş bir Ulusal Deprem İzleme Ağı Sistemi altında ele alınmalıdır.” kararı alınmıştır.
2014 yılında faaliyete geçen AFAD Türkiye Deprem Veri Merkezi Sistemi aracılığı ile ülkemizde deprem gözlemi yapan ve istasyon işleten tüm üniversite, kamu kurumu ve yerel kuruluşların deprem verilerini söz konusu merkeze aktarmaları ve depremlerle ilgili her türlü bilgilendirmenin sadece AFAD tarafından yapılması konusu, 15 Temmuz 2018 tarih ve 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 40. maddesinin 2. fıkrası ile hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda, AFAD depremlerle ilgili her türlü çalışmayı yapmak ve yaptırmak konusunda tek resmi yetkili kuruluştur.
3.1.1 Hızölçer İstasyonlar
1980 ile 1989 yılları arasında mürekkep yazıcılı kısa period sismograflarla lokal bazda kayıt alınmış, 1989 yılından itibaren Afet İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Deprem Araştırma Dairesince 12 istasyondan oluşan bir telemetrik deprem gözlem ağı kurulmuş, 1995’ den sonra gelişen teknoloji ile ülkedeki radiolink altyapısından faydalanılması ile 2001 yılına kadar analog kayıtlar alınmıştır. 2005 yılından itibaren ise ilk uydu iletişimli geniş bant cihazların alımı yapılmış ve 2007 sonrası internetin gelişimi ile iletişim çeşitlendirilmiştir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca 29 Eylül – 1 Ekim 2004 tarihlerinde, bilim insanları, araştırmacılar ve uygulayıcılardan oluşan komisyonlar kurulmuş, İstanbul’ da bir deprem şurası gerçekleştirilmiş ve “Ülke çapında depremlerin izlenmesi, kaydedilmesi, değerlendirilmesi, arşivlenmesi ve duyurulması işleri gelişmiş bir Ulusal Deprem İzleme Ağı Sistemi altında ele alınmalıdır.” kararı alınmıştır. O dönemki adıyla Deprem Araştırma Dairesinin, yukarıda bahsi geçen şuraya istinaden, hayata geçirdiği ve halen Başkanlığımız uhdesinde devam eden USAG (Ulusal Sismik Ağın Geliştirilmesi ve Deprem Araştırmaları) projesi kapsamında, telemetrik gözlem ağı, dünya standartlarında, veri kalitesi yüksek ve gerçek zamanlı, Türkiye Deprem İzleme Ağı’na dönüştürülmüştür
Günümüze gelindiğinde Ülke genelinde kurulu bulunan 305 adet 120 sn’lik geniş bant (BB) hızölçer deprem gözlem istasyonları kullanılarak;
• Deprem parametrelerini (zamanı, yeri, büyüklüğü, derinliği) doğru ve hızlı hesaplanmakta, kriz yönetim merkezi ve yetkililer anında bilgilendirilmekte,
• Deprem kaynak parametrelerini (fay mekanizması çözümleri) belirlenmekte,
• Hasar yapıcı bir deprem sonrası artçı deprem çalışmalarıyla bölgenin sismik hareketliliğini yakından takip edilmektedir.
Ülke genelinde kurulan istasyonların yer yapımlarında aynı standart yöntem kulanılmıştır. Aşağıdaki resimlerde yer yapım süreci görülmektedir.
Ülkemizde ivmeölçer istasyonlarının kurulumuna ilk olarak 1973 yılında başlanmış, ilk kayıtlar ise 1976 yılında alınmıştır. 1990 lı yıllara kadar analog kayıtçılarla yer ivmesi kaydedilmiş, 1993 yılı sonrasında ise gelişen teknoloji ile sisteme sayısal kayıtçılar eklenmiştir. 2012 yılına gelindiğinde ise analog cihazlar sayısallarıyla tamamen yer değiştirmiştir. 2013 yılında ise tüm sistem online kayıt alabilir hale gelmiştir. Günümüzde, Deprem Dairesi Başkanlığı, işlettiği ivmeölçer istasyonlar ile hem sayı, hem de veri arşivi ve kalitesi bakımından dünyanın önde gelen veri merkezleri arasında yerini almıştır
Deprem etkinliğini daha yakından gözlemek amacıyla, öncelikle önemli aktif fay sistemleri ve nüfus yoğunluğu dikkate alınarak belirli geometrik şekillerde ve sık aralıklarla 11 adet yerel ağ kurulmuştur. Bu lokal ağların bir kısmı çeşitli kurum ve üniversitelerle işbirliği çerçevesinde işletilmektedir. Bunlar; Dokuz Eylül Üniversitesi ile İZMİRNet (34), Anadolu Üniversitesi ile ANANet (20), Düzce Belediyesi ile DÜZNet (10), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ile KOCNet (32), ODTU-KKTC ile KKTC-NET (13) ve İskenderun Belediyesi ile İSK-NET (10) ve Gazi Üniversitesi ile ANK-NET (22) tir. BYTNet (Bursa-Yalova) (35), DATNet (Denizli-Aydın-Muğla-Burdur)(59), MATNet (K.Maraş-Hatay-G.Antep-Kilis-Osmaniye) (69) ve ANTNet (Antalya) (16) ise AFAD tarafından işletilmektedir.
Veriler, sürekli veya trigger modda (Dial-up, Internet, ADSL, GPRS/EDGE) iletişim araçları sayesinde merkeze ulaşmaktadır. Veriler, değerlendirildikten sonra kullanıcılara sunulmaktadır Türkiye’ de tum yurda yayılmış, ivmeölçerlerden oluşan istasyon ağı Başkanlığımız tarafından işletilmekte ve 7/24 kayıt alınmaktadır.
Ülkemizde büyük depremler üretmiş ve üretme potansiyeli bulunan Kuzey Anadolu Fay Sistemi, Doğu Anadolu Fay Sistemi ve Ege Çöküntü Sistemleri boyunca ivmeölçer istasyonları bulunmaktadır.
Ülkemizde ulusal ölçekte ivmeölçer istasyonlarnın işletilmesi sayesinde , depremle her tür yapıya gelen ve hasar yapabilen kuvvetleri ölçülebilmekte buradan elde edilen verilerle deprem mühendisliği açısından depreme dayanıklı yapı tekniklerinin geliştirilmesine katkıda bulunulmakta, deprem bölgeleri haritasının hazırlanmasına yönelik çalışmalar yapılmakta, hasar yapıcı bir depremden hemen sonra deprem bölgesinde olması muhtemel yapısal hasarı ve can kaybını bölgeden henüz bilgiler gelmeye başlamadan tahmini olarak hesaplanmaktadır.
2019 yılı Ekim ayı itibariyle Başkanlığımızca işletilen ivmeölçer istasyon sayısı 795’dir
İstasyonların yerel zemin koşulları, MASW yöntemiyle ilk 30m derinliğe ait hız ortalaması (VS30) belirlenmiş ve istasyonlara ait zemin bilgi formları oluşturulmuştur. Web sayfasında bulunan istasyon bazlı arama motoru aracılığıyla, özel olarak hazırlanmış bu formlara ulaşılabilmektedir.
Mevcut durumda, 258 istasyonda sismik etüt, 153 istasyonda da hem sismik etüt hem de sondaj çalışmaları mevcuttur. 2018 yılı içerisinde tamamlanan UDAP-G-15-04 projesiyle ise, 314 adet istasyon noktasında MASW, REMI ve mikrotremor ölçümleri yapılmış olup tüm istasyonlar Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY)’ ne ve uluslararası zemin sınıflarına göre kategorize edilmiş ve istasyon raporları oluşturulmuştur. Ayrıca, EPOS (European Plate Observing System) projesi ve Orfeus WG5 çalışmalarının ürünü olan ESM (European Strong Motion Database) kapsamında yapılan çalışmalara paralel olarak ivmeölçer istasyonları jeolojik ve topoğrafik olarak da sınıflandırılacak ve bahsi geçen Uluslararası çalışmalarda yerini alacaktır.