Son yıllarda iklim değişikliğinin etkisiyle, aniden meydana gelen ve ciddi hasarlara yol açan yaz sellerindeki artış dikkati çekiyor.
Prof. Dr. Murat Türkeş, yaz sellerinin, çok kısa süreli, kuvvetli sağanak sonucunda kuru toprakta birim alana en hızlı ve iri yağmur ya da dolu damlalarının düşmesiyle suyun yüzeysel akışa geçmesi sonucu oluştuğunu söyledi.
Son yıllarda iklim değişikliği nedeniyle bu tür sellerin sıklığı ve şiddetinin arttığına işaret eden Türkeş, “Bütün dünyada kentleşme de bu durumda etkili oluyor. Bunun örneği, 11 Ağustos 2021’de Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde yaşandı. Yaşanan felaket, sadece bir doğal afet değil, aynı zamanda doğayla insan yerleşiminin nasıl daha dengeli kurgulanması gerektiğini hatırlatan bir seldi” ifadelerini kullandı.
Konvektif kararsızlık şiddetli sağanaklara neden oluyor”
“Türkeş, bozulmuş arazi, eski dere yatakları, akarsuların olmaması, yanlış yerleşme ve ormansızlaşma gibi durumların yaz sağanağının etkisini artırdığına dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Buharlaşma arttıkça atmosferdeki nem yükseliyor, ısınan hava daha fazla nem tutabiliyor. Nemli ve sıcak hava kütlesine soğuk hava sokulduğunda ya da karşılaştıklarında konvektif kararsızlık oluşuyor. Bu da şiddetli sağanaklara ve gök gürültülü yağışlara neden oluyor. Bu yağışlar akarsuların taşmasına, sellere, heyelanlara ve su baskınlarına neden oluyor. Yaz mevsiminde, iklim değişikliğiyle havanın çok sıcak ve nemli, yağışa dönüşebilir su miktarının yüksek olduğu dönemlerde, her türlü yağış yaz sellerine neden olabilecek kuvvette ve gök gürültülü sağanaklar şeklinde düşebilir.”
6 bölge için kritik uyarı
Türkeş, yaz sellerinin çoğunlukla Muson Asya’sı, tropikal, subtropikal iklimin egemen olduğu bölgelerde yaşandığına işaret ederek, son yıllarda iklim değişikliğiyle orta enlemlerde de etkili olmaya başladığını aktardı.
Türkiye’de, en büyük sel felaketlerinin kuzeybatıda, Batı Karadeniz’de, Doğu Karadeniz’de, Kuzeydoğu ve Güneybatı Anadolu’da, İç ve Güneydoğu Anadolu‘da görüldüğünü belirten Türkeş, bu yörelerin kendi coğrafi özelliklerinin felaketlere neden olduğunu anlattı.
“Avrupa’da iyi yönetilen bütün akarsu sistemleri taşıyor”
Türkeş, normal koşullarda 100 veya 500 yılda bir oluşma olasılığı olan yağışların bile daha sık görülmeye başlandığına dikkati çekerek, “Avrupa’da bile normalde iyi yönetilen bütün akarsu sistemleri taşıyor, sel önleme setleri, teknik yapılar yetersiz oluyor, kentler taşan akarsudan çok fazla etkileniyor ve sel sularının çekilmesi uzun süre alabiliyor” ifadesini kullandı.
“Bütün dünyada altyapılar değişmek zorunda”
İspanya ve Texas’ta bu yıl yaşanan sellere vurgu yapan Türkeş, şunları kaydetti:
“İklim değişikliğiyle, önümüzdeki 50 yıl içerisinde aşırı yağışların yol açacağı taşkınları, selleri, su baskınlarını giderek artan sıklık ve şiddette yaşayacağız. Artık bütün dünyada altyapılar değişmek zorunda. O yüzden kentlere çok iyi tasarlanmış, kentin fiziki coğrafya özelliklerini, topografyasını, akarsu jeomorfolojisini, doğal akarsu ağını, sosyoekonomik yapılarını, nüfusunu, olanakları dikkate alacak şekilde yağmur suyu drenaj sistemi oluşturulması gerekiyor. Kanalizasyon sisteminde ayrı şekilde yağmur suyunu toplama, dağıtma ve uzaklaştırma sistemleri kurulmalı” şeklinde konuştu.
Türkeş, kentlerde yok edilen bütün eski akarsu sistemlerinin taşkın yataklarıyla birlikte korumaya alınması, çevresindeki kentleşmenin kaldırılması gerektiğini sözlerine ekledi.