Koronavirüs salgını, birçok sektörde taşları yerinden oynattı. Bu sektörlerden biri de perakende sektörü. Salgın döneminde e-ticaret hacmi ve alışkanlığının artmasının yanı sıra AVM’lerin kira konusundaki tutumu, markaların farklı alternatiflere yönelmesine yol açtı.
Burada e-ticaret ve bulaşma riskinin AVM’lere göre daha az olduğu cadde mağazaları öne çıkan seçenekler arasında yer aldı. Türkiye’de AVM’ler bugün itibariyle hizmet vermeye başlıyor. Türkiye’de faaliyette olan 436 AVM’yi temsil eden Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği’nin (AYD), ‘kiracılardan mayıs ayı için bir kira bedeli tahsil etmeyin, izleyen aylarda ise markalara destek verin’ tavsiyesine rağmen birçok AVM, kredi gibi ödemelerini gerekçe göstererek kira almaya devam edeceğini belirtti. Markalar ise bu durumda tazminatsız çıkış hakkı istedi ve şimdiden farklı alternatiflere bakmaya başladı.
Dünyada da benzer bir durum söz konusu. Benzer nedenler ile ABD’de 2021 sonuna kadar AVM’lerde yer alan mağazaların yarıdan fazlasının kapanacağı belirtilirken UPS tarafından yapılan başka bir açıklamada ise, 2025 sonuna kadar 100 bin mağazanın kalıcı olarak kapanacağına dikkat çekildi.
Kiralara ilişkin üç seçenek
AYD Başkanı Hüseyin Altaş, mayıs ayı sonrası devam eden aylara yönelik planlanan kira desteği için üç formül oluşturduklarını belirterek bu üç formülü şöyle açıkladı:
1) Cirolara bakarak her ay belli oranda kira indirimi yapmak.
2) Aynı aya ilişkin geçen sene ile cirosunu karşılaştırarak ne kadar düşüş varsa o oranda kira indirimi yapmak.
3) Ciro artı sabit kira anlaşması varsa, belli bir dönem için sabit kiranın alınmaması.
“Eşit olmayanlara eşitlik kuralını uygularsanız en büyük adaletsizliği yaparsınız” diyen Altaş, “Her AVM kendi durumunu değerlendirip buna göre kira konusunu çözecektir” diye konuştu. Altaş kendi AVM’sinde de mayısta kira almayacağını ve izleyen aylarda ise kira konusunda destek vermeye devam edeceklerini belirtti.
Bünyesindeki 10 AVM ile Türkiye’nin en deneyimli yatırımcılarından Torunlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Aziz Torun, “Perakendeci ile AVM yönetimleri ortak akıl ile sorunlarını çözer” dedi. Torunlar, “Hem güvenliği hem de temiz yapısı ve havası ile AVM’ler caddelerden daha güvenli, sağlıklıdır” diye konuştu.
5 AVM sahibi Keleşoğlu Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Keleş ise, “Ben AVM’lerin mayıs ayında açılmasına karşıyım ama herkes açarsa biz de açarız. Açıldıktan sonra da kiralarımızı almayı düşünüyoruz. Tavsiye kararı verilmesi kolay ama borcu olan onlarca AVM var” dedi.
“Almayacağız deyip sonradan istiyorlar”
AVM’lerde 200 mağazası olan Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, AYD’nin artık tavsiye kararının ötesine geçmesi gerektiğini söyledi. Alınmayacak denilen kiranın daha sonra önlerine geldiğini söyleyen Orakçıoğlu, şu an nisan ayı kiraları ile ilgili ‘kira talep etmiyoruz ama bu ileride de etmeyeceğimiz anlamına gelmez’ diye yazılar aldıklarına dikkat çekerek, “Biz burada neye, nasıl güvenelim. Bizim AVM’ler ile paylaşacak bir pastamız yok, bölüşecek ekmeğimiz var. Çıkış yolu bulmak için gerekirse sağlık kurulu gibi perakende bilim kurulu oluştursun” açıklamasında bulundu.
“Biz bu AVM’lerde devam etmeyeceğiz”
Orakçıoğlu, mal sahipleri ile anlaşabildikleri mağazalarını bayram öncesi açmayı planladıklarını belirterek, “Diğerleri konusunda bir acelemiz yok. Açar açmaz müşterilerin koşarak geleceği bir ortam yok. Mevcut kapasite ile çalıştığımızda maliyetleri çıkarmamız mümkün değil” dedi. Orakçıoğlu, “Gerek online gerekse cadde olmak üzere herkes belli arayışlara girmiş vaziyette. Tazminatsız çıkış hakkını bekliyoruz. Çıksa da çıkmasa da biz bu AVM’lerde faaliyete devam etmeyeceğiz” şeklinde konuştu.
“Cadde mağazalarına güven daha fazla”
LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük de, tüketicilerin de böyle dönemlerde salgının bulaşma riskinin AVM’lere oranla daha düşük olan cadde mağazalarına yöneldiğini belirterek, “Salgın öncesinde AVM’lerde ziyaretçi sayısı azalırken caddelerde arttı. AVM’ler açıldığında da aynısı olacak” dedi. Bu durumun cadde mağazalarının sayısında artışı da beraberinde getirebileceğini söyleyen Küçük, “Türkiye genelinde AVM sayısı çok fazla. Önümüzdeki dönem yurtdışında olduğu gibi Türkiye’de de AVM’deki şubelerde azalma yaşanabilir” dedi.
AVM’lerin tavrı belirleyici olacak
Bünyesinde İpekyol, Twist ve Machka gibi markaları bulunduran Ayaydın & Miroglio Group’un Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Ayaydın ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamaları sonrası bazı AVM’lerin açılma kararı aldığını ancak kendilerinin 11 Mayıs itibari ile önce cadde mağazalarını açacakları bilgisini verdi. Ayaydın, “Biz AVM’lerdeki mağazalarımızı 1 Haziran itibari ile açacağız. Bakarız cadde mağazaları daha iyi gidiyor dönüp AVM’deki mağazalarımızın sayısını düşürmeye başlarız. Haziran’dan itibaren AVM mağazalarımızı da AVM’lerin tavrı belirleyecek” diye konuştu.
Kiğılı Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Kiğılı, mağazaların akıbetinin AVM’lerin açılması ile belli olacağını belirterek, “Eğer ciro yapamazsanız, kâr edemezseniz tahliye edip çıkacaksınız. Zarar ettiğiniz yerde kalamazsınız” şeklinde konuştu.
AVM’lerdeki şubelerin yarısından fazlası kapanacak
Koronavirüs döneminde evde kal çağrısına uyan vatandaşların online alışverişe yönelmesi perakendede e-ticaret oranının yüzde 5’lerden yüzde 50’lerin üstüne çıkmasını sağladı. Sosyal mesafe önlemleri ve maliyetlerin artması, markaların e-ticarete ve cadde mağazalarına daha fazla ağırlık vermesine yol açtı. ABD’li Green Street Advisor, bu gelişmelerin etkisi ile AVM’lerde yer alan zincir mağazaların, 2021 sonuna kadar şubelerinin yarısından fazlası kapatacak. İsviçre merkezli UBS ise 2025 sonuna kadar 100 bin mağazanın kalıcı olarak kapanmasını bekliyor. BMD Başkanı Sinan Öncel de Türkiye’de markaların AVM alternatiflerine baktığını söyledi. Öncel, “Şu an için erken ama şartlar markaları buna zorluyor” dedi.
32 MİLYAR TL’lik turist cirosu bu yıl yok
AVM’ler ve markalar için yabancı turist de önemli bir gelir kalemi. Geçen yıl 160 milyar TL civarında olan AVM’lerin cirosunda yabancı turistlerin yaptığı alışverişin payı yüzde 20 civarındaydı. Yabancı turistin sınırlı kalacağı 2020’de, AVM cirolarının geçen seneye göre 32 milyar TL azalması muhtemel.
Perakendeciler tazminatsız çıkış hakkı istiyor
Perakendeciler ise kira desteğini de içeren 5 maddelik bir açıklama yaptı. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) tarafından yapılan açıklamada markaların ayakta kalması için gerekli maddeler şöyle sıralandı:
● 90 GÜN SÜREYLE KİRA TALEBİNDE BULUNULMAMASI
● SONRAKİ 1 YIL BOYUNCA CİRO KİRASINA DÖNÜLMESİ
● ORTAK ALAN GİDERİNİN CİRO KİRASI ÜZERİNDEN BELİRLENMESİ
● ZARAR EDEN MAĞAZALARDAN TAZMİNATSIZ ÇIKIŞ KOLAYLIĞI
● KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN EYLÜL SONUNA KADAR DEVAM ETMESİ
Derneklerden öneriler
■ Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, normalleşme sürecine kadar geçen dönemin perakendeciye yüklenmemesi gerektiğini, süreç netleşene kadar kira alınmaması gerektiğini söyledi.
■ Kategori Mağazacılığı Derneği, üç aydan az olmamak kaydıyla kirasız dönem ve sonraki aylarda ise indirimin yanı sıra tazminatsız çıkış hakkı talep etti.
■ Gıda Perakendecileri Derneği de açılıştan itibaren birkaç ay kirasız dönem, sonrasında ciro üzerinden kira ve yine tazminatsız çıkış hakkı gibi taleplerde bulundu.
■ Gelişen Ev ve Yaşam Eşyaları Derneği Başkanı Ahmet Çığır Şahin, ciro üzerinden pay alınması, kiraların belirli bir süre ertelenmesi veya yüzde 30-40 oranında kısmi kira alınması gibi taleplerde bulundu.
AVM’lerin kira stratejileri netleşiyor
Torunlar Holding: Türkiye genelinde 10 AVM’si var. Mayısta yüzde 1, haziranda yarı kira alacak.
Avrupa Konutları: Arenapark, Armonipark, Kayseri Park’ın sahibi, Vadistanbul’un ortakları arasında bulunuyor. Kapandıktan sonraki dönemde Mart’ta 15 günlük kira alındı, Nisan’da kirasız geçildi. Mayıs’ta da kira alınmayacak.
Keleşoğlu Holding: Bünyesinde Capacity, Pelikan Mall, Historia Fatih, Flyinn ve Metroport alışveriş merkezleri var. Mart ve Nisan’da alınmayan kiralar, açılıştan sonra alınmaya başlanacak.
İstinye Park: Mayıs ayı için kira almadığı gibi Haziran ayında ise Mart ayında alınan kısma istinaden yaklaşık yüzde 66 indirim yapılacak. Sonraki aylar için ise henüz alınmış bir karar yok.
Kanyon AVM: Açılış ve kira ile ilgili karar süreçleri devam ediyor.
Metropol İstanbul: 11 Mayıs’ta açılacak, kira alımı devam edecek.
Carousel AVM: Temiz havayı kapalı ortamına alabilen sisteme sahip. Kiracıların performanslarına göre hareket edilecek. Her sözleşme için ayrı ayrı görüşmeler yapılıyor. Ortak gider alınmıyor.
Capitol AVM: 15 Mart tarihinden itibaren Mayıs ayı dahil olmak üzere kira almadı. Haziran’da da kira almayacak. Temmuz-Ağustos- Eylül ve Ekim aylarında kiraların sadece yarısı alınacak.
Ceylan Karavil Park kira desteğini sürdürecek
Diyarbakır’da yaklaşık 200 işyerinin faaliyet gösterdiği Ceylan Karavil Park Yönetim Kurulu, işletmelere sunduğu kira desteğini sürdürmeye devam edeceğini açıkladı.
Ceylan Karavil Park Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Halim Karavil ve Yönetim Kurulu Üyesi Şeyhmus Ceylan’ın yaptığı açıklamada “Açılış planlamaları ile ilgili olarak tüm kiracılarımız gerekli hijyen ve mağaza içi düzenlemelerini sağladılar. Kiracılarımız ile karşılıklı işbirliğimizin devamını sağlamak ve istihdama katkı sunmak öncelikli hedeflerimiz. Bu nedenle AVM’mizin kapanışı sonrasında 15 Mart – 30 Nisan tarihleri arasında kira desteğinin mayıs ayında devam edeceğini, Haziran ayında yeniden açılışa destek olmak adına sabit kiralar üzerinden % 65 oranında kira indirimi uygulanacağını, Temmuz ayında normalleşme sürecine destek olmak adına sabit kira bedeli üzerinden % 45 oranında sabit kira indirimi uygulanacağını, Ağustos ayında kira bedeli üzerinden % 35 oranında kira indirimi uygulanacağını belirtmek isteriz. Ortak alan giderler ise alışveriş merkezimizin kapalı olması münasebeti, alınan ciddi tasarruf önlemleri ve yararlanılan destekler ile en düşük seviyeye indirilmiştir” ifadelerine yer verildi.