Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, fiyat artışları nedeniyle tüketicinin alt segment markalara ya da ürünlere yöneldiğini belirterek, “Müşteri lüks bir marketten alışveriş yaparken gelir durumundaki daralmaya göre indirim marketine gidiyor. Yurttaş sebze ve meyve için pazara gidiyor. Piyasada çok ciddi fiyat dengesizliği var. Eskiden daha sık alışveriş yapan tüketici artık daha az ve fiyatı yüksek ürün alıyor” dedi.
Yabancı turiste satışların yükseldiğini, iç pazarda ise ciddi daralma yaşandığını vurgulayan Öncel, fiyat artışları nedeniyle ciroda yüzde 80’e varan yükseliş olduğunu adetsel satışların ise düştüğünü vurguladı.
Sinan Öncel ile perakende sektörünü konuştuk.
– Ciroların yüzde kaçı turist satışından geliyor?
BKM verilerine göre yabancıya satış temmuzda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 300 artmış. Harcama kapasitesi yüksek müşteri geliyor. Turist olmayan iç bölgelerde bir daralma var.
Ama yabancı turist pastanın üstündeki krema gibi. O yüzde üretime teşviklere ağırlık vermeliyiz. İç pazar güçlenmeli.
– Yerlinin talebi ne kadar düştü?
Müşteri alt segment markalara ya da ürünlere yöneliyor. Lüks bir marketten alışveriş yaparken gelir durumundaki daralmaya göre indirim marketine gidiyor. Sebze ve meyvede pazara gidiyor yurtaş. Piyasada çok ciddi fiyat dengesizliği var. Şimdi bir markete gittiğimde mutlaka cep telefonundan fiyatları karşılaştırarak alıyorum. Bunu sadece dar gelirli değil tüm gelir grupları yapıyor artık. Hazır giyimde uygun fiyatlı mal satan firmalarda da ciddi fiyat artışları oldu. Çünkü maliyetler ciddi anlamda arttı. Perakende sektöründe yıkıcı şekilde artan üç dört maliyet kalemi var. Enerji bunların başında geliyor. Isıtma soğutma giderleri çok arttı. Kira ve işçilik maliyetleri yükseldi. Fiyat artışlarından kaynaklı cirolarda büyük artış yaşanırken, adet satışlarında da büyük düşüşler var. Adet satışları geçen yılın temmuz ayına göre yüzde 30 düştü. Cirolar yüzde 80 ve onun üzerinde artmış. Ama maliyetlerde yüzde 140’a varan artışlar var. Eskiden daha sık alışveriş yapan tüketici artık daha az ve fiyatı yüksek ürün alıyor. Eskiden 59.90 TL’ye üç tişört alırken şimdi 159.90 TL’ye bir tane iyi tişört alıyor ve daha uzun süre giyiniyor. Artık hızlı moda dönemi evriliyor. Giderler bu kadar artınca firmalar kârlılığı yüksek yenilikçi ürünlere yöneldi.
– Ticaret Bakanlığı ortak alan giderleriyle ilgili AVM Yönetmeliği’nde değişikliğe gitti, ne diyeceksiniz?
Bazı AVM’lerde ödenen yıllık toplam ortak alan giderinin üçte birden fazlası halen denetlenemeyen giderlerden oluşuyor. Şeffaflıktan uzak, açıklanamayan ve hiç de adil olmayan ortak alan giderleri bazı AVM’lerde neredeyse ikinci bir kiraya dönüşmüş durumda. Yaptığımız anketlerde üyelerimizin yüzde 95’inin en büyük sorun olarak gördüğü şeffaflıktan uzak ortak alan konusu çözüme kavuştu. 100 bine yakın mağazayı yakından ilgilendiren yönetmelik, yeni haliyle organize perakende markalarımızın beklentilerini büyük ölçüde karşılıyor.
DOMİNO ETKİSİ
– Yılsonuna doğru geliyoruz, sizi en fazla neler endişelendiriyor?
Enerji maliyetlerin yükselmesi. Rusya ile Almanya arasında enerji krizi yaşanırsa hammadde tedariki konusunda ciddi sıkıntı yaşanacak. Almanya’nın ürettiği hammaddeyi yabana atmamamız gerekiyor. Avrupa’da hammadde üretim kapasitesinin düşmesi inanılmaz fiyat artışlarına neden olur. Fiyatları patlatır. Bu bizim gibi ithal ederek ihraç eden ülkeleri olumsuz etkileyecek. Bu durum akla hayale gelmez domino etkisi yaratabilir. Turizmin daralmasıyla talepte olabilecek bir daralma da bizim için önemli risk unsuru. Stratejik hammaddeleri daha fazla teşvik etmemiz ve üretmemiz gerekiyor. Halkın geliri artacak ki iç talep canlansın.
FİYAT KARGAŞASI VAR
– Artık fiyatlar çok sık değişiyor, etiket fiyatı ile kasada bambaşka fiyatlar oluyor neder?
Bu kadar dalgalı enflasyonun olduğu bir dönemde fiyat kargaşasının olması da kaçınılmaz. Bazen barkodu okutuyorsunuz 110 lira, etikete bakıyorsunuz 80 lira. Burada tüketicinin çok dikkatli olması gerekiyor. Tüketici bir ürünü alırken şunu sormalı kendisine benim gerçekten bu ürüne ihtiyacım var mı, bunun fiyatı doğru mu? Fiyat karşılaştırması mutlaka yapılmalı.
Üyelerimize 2021 Temmuz ayı ile kıyaslandığında 2022’de ortalama ürün maliyetleriniz ne kadar arttı diye sorduk yüzde 80 ve daha az arttı diyenlerin oranı yüzde 21. Yüzde 80-100 arası arttı diyenler yüzde 29. Yüzde 101-120 diyenler yüzde 25. Yüzde 121-140 diyenler yüzde 12 çıkmış. ÜFE ile TÜFE arasında 60 puanlık bir fark var. Bu bu farkı koyamıyor firmalar ürünlere.
– Bu maliyetlerle gelecek dönemde ne kadarlık fiyat artışı olur?
Perakende sektöründe yıl bazında yüzde 80 ile yüzde 100’lük fiyat artışı olursa şaşırtıcı olmaz. Bunu aşan zamlar da olacak.
– Piyasanın bu kadar hareketli olduğu dönemde ileriye dönük nasıl plan yapıyorsunuz?
Yılbaşında önüne plan koyuyorsun ona göre ilerliyorsun, yok artık öyle bir şey. Geçen hafta faiz indi dolar hemen zıpladı. Bütün maliyetleri yeniden yapıyoruz. Sadece burayı değil dünyayı takip etmek durumunda kalıyoruz.
– Maliyet artışlarını nasıl yönetiyorsunuz?
Verimsiz olan mağazalar kapatılıyor. Perakende sektörü son altı aydır turizmin etkisiyle inanılmaz bir ivme kazandı. Turizmi 12 aya taşımak için çalışmalar var. İstanbul’un arkeolojisini ve tarihini daha iyi tanıtmamız gerekiyor. Turizm bakanı ile bu konuda bir araya geldik.
– Kiralar ne kadar arttı?
AVM’lerdeki mağazalarda kiralar TÜFE oranında artıyor. Kiralarda dövizden TL’ye geçmeseydik herhalde işletmelerin yüzde 40’ı batardı.
HAMMADDE STOKLARI TÜKENİYOR
– Krediye ulaşım konusunda ne tür sıkıntılar var?
Uygun maliyetli kredi bulmak önemli bir sorun. Maliyet artışlarıyla birlikte sermaye ihtiyacı da doğdu. Ben 100 bin ürün yaparken bunun maliyeti bana 100 bin lirayken şimdi bunun maliyeti 200 bin lira oldu. Büyük sermaye açığı ortaya çıktı.
– Hammadde stoklarınız ne durumda?
Onlar şu anda bitiyor. Yerine
yenisini koymak daha maliyetli oluyor. Bu da fiyatlara yansıyor tabii. Nakit akışını iyi yönettiğiniz zaman darbeleri en az şekilde hissediyorsunuz.
– Rusya pazarı ile ilgili görüşmeleriniz vardı, Rusya’ya giden markalar var mı?
Rusya’daki markalarla ortaklık kapasitesini nasıl büyütürüz diye bakıyoruz. Geçen hafta Rusya’nın önemli yatırımcılarından biri geldi, orada mağazalar, AVM’ler boşalıyor. Türkiye’deki markalarla ev sektörüyle ilgili küçük bir departman store yapmak istiyor. Bizim önerimiz hep şu oluyor bayilik verelim. Biz gidip açmayalım. Şu anda bir sürü marka Rusya’daki firmalarla görüşüyor.
Rusya’daki AVM’ler yüzde 25 ile 50 arasında boşalacak. Avrupalı lüks markalar ülkeden gidiyor. Bu bize de bir fırsat sunuyor. Çünkü bu müşteri alışveriş için Türkiye’ye geliyor.