Sakarya ve Kocaeli’nin su ihtiyacının büyük bölümünü karşılayan Sapanca Gölü’nde su kotu tarihinin en düşük seviyesi olan 28,54 metreye geriledi. Yüzölçümü 47 kilometrekare, en derin yeri ise 61 metre olan göl, özellikle güneyinden inen Karaçay, Kuruçay, Kurtköy, Mahmudiye, İstanbuldere, Karadere ve Kaymakçı derelerinden besleniyor. Sapanca Gölü, tam kapasiteye ulaştığında fazla suyunu, doğu ucundan Çark Deresi aracılığıyla Sakarya Nehri’ne boşaltıyor.
Su kotu tarihin en düşük seviyesinde
En son 2014 yılında kuraklığın etkisiyle 29,64 metreye kadar inen göldeki su seviyesi, yıllar içinde etkili olan yağışlarla eski düzeyine geldi. Yağışların ardından toparlanan ve 2023 Aralık’ta maksimum seviye olan 32,20 metreye yaklaşan gölün su kotu, son zamanlarda kuraklık nedeniyle düşüş eğilimi gösterdi. Mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar nedeniyle azalan yağışlar, bilinçsiz sulama, kaçak kullanım ve diğer faktörlerden etkilenen birçok su kaynağı gibi Sapanca Gölü’nde de su seviyesi azaldı. Geçen yılın başından beri su kaybeden Sapanca Gölü’nde seviye Aralık 2024’te 29,97 metre ölçüldü. Bu yılın başındaki yağışlarla bir miktar artan su seviyesi nisanda 30,95 metreye yükseldi. Özellikle haziran, temmuz ve ağustosta “sıfır” yağış alan kentte gölün kotu, mayısta 30,86, haziranda 30,57, temmuzda 30,12, ağustosta 29,66, eylülde 29,30, ekimde 29,04 ve kasımda 28,56 metreye geriledi.
Son 11 yılın en az yağışlı dönemi
Gölün su kotu 15 Aralık itibarıyla 28,54 metre olarak kayıtlara geçti. Sapanca Gölü’nün su kotunun tarihinin en düşük seviyesine gerilemesi ve kıyı kesimlerinden yaklaşık 50 metreye kadar çekilmelerin yaşanması sonucu kayıklar karaya oturdu, iskele bulunan alanlar susuz kaldı. Sapanca Gölü’nün aynı açıdan çekilen eski ve yeni fotoğrafları, su kaybının boyutunu gözler önüne serdi.
Kente düşen yağış miktarının en önemli kaynaklar olan dereleri de etkilemesiyle Sapanca Gölü yeteri kadar beslenemedi. Şehre 2014’te 948,8, 2015’te 1081,5, 2016’da 1027,3, 2017’de 790,6, 2018’de 909,8, 2019’da 798,2, 2020’de 659,2, 2021’de 894,5, 2022’de 630,6, 2023’de 990,5, 2024’de 585,1 ve bu yıl 474,7 kilogram/metrekare yağış düştü. Bu yıl ise kent, ocakta 67,3, şubatta 83,1, martta 21,2, nisanda 29,4, mayısta 26,4, haziranda 3,4, temmuzda 0, ağustosta 13,2, eylülde 58,5, ekimde 130,2 ve kasımda 58,5 kilogram/ metrekare yağış aldı.
Tasarruf tedbirleri alındı
Sakarya Valiliği İl Kuraklık Merkezince 17 Mart’ta içme suyunda sorun yaşanmaması için bazı kararlar alındı. Bu kapsamda Sakarya Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin (SASKİ) tasarruflu su kullanımını teşvik etmek amacıyla halkı bilgilendirme faaliyetleri yapması kararlaştırıldı. İçme suyu isale hatlarında kayıp kaçak denetiminin artırılması, bahçe sulaması kapsamında talep edilen aboneliklerin verilmemesi, TÜPRAŞ’ın alternatif kaynaklardan su temin etmesi, gölden içme suyunun kontrollü gerçekleştirilmesi ve alternatif içme suyu kaynağı olarak düşünülen depolama tesislerinin ivedilikle yapılması gibi kararlar alındı. Sapanca Gölü havzasından su tahsisi olan şişeleme su fabrikalarının kaynak noktalarında yüzde 30 can suyu bırakması için SASKİ ve Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığınca takip edilmesine karar verildi. SASKİ tarafından 2023’ten bu yana yaşanan ve kentin yaklaşık 1 yıllık su tüketimine eş değer kayıp için su tasarrufu ve bilinçli tüketim seferberliği başlatıldı.
Sanayi ve turizm geri plana çekilmeli
“Dünya çapında çok iyi korunması gereken bir göle sahibiz” diyen Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Asude Ateş, gölün toplam 185 hektometreküp bir su bütçesi bulunduğu bilgisini verdi. Ateş, su seviyesinin kritik eşiğe ulaştığı bu gibi durumlarda içme suyu potansiyelinin önceliklendirilmesi gerektiğini, sanayi ve turizm gibi diğer kullanım alanlarının geri plana çekilmesi gerektiğini belirterek, tarımsal sulamada ise çiftçilerin salma sulama yerine damla sulama gibi verimli yöntemlere yönlendirilmesinin önemli olduğunu dile getirdi. Geçen sene beklenen kar yağışının gerçekleşmediğini hatırlatan Ateş, “Su rejimindeki ana rolü kar yağışı oluşturuyor. Karın salınımı çok daha uzun sürede gerçekleştiği için gölü besleme konusu önemli oluyor. Burayı besleyen temelde 8 tane dere var ve bu göl tabandan besleniyor bu yüzden yeraltı suyu çok önemli.” ifadesini kullandı. Son yıllarda turizm tesislerinin artmasıyla su tüketiminin de yükseldiğine dikkati çeken Ateş, bölgedeki tesisleri kuyu suyu kullandıklarını belirtse de bunun Sapanca Gölü’nü kullanmadıkları anlamına gelmediğini kaydetti.
Alternatif su kaynağı gerekli
Ateş, göl üzerinde en büyük baskıyı oluşturan içme suyu temininin alternatif su kaynaklarına yönelerek azaltılabileceğini belirterek, şunları kaydetti: “Sakarya Büyükşehir Belediyesi’nin Ballıkaya Barajı ile ilgili bir projesi var. Bu proje sanırım şu anda şebeke boru ihalesi sürecinde. Çok güzel bir alternatif su kaynağı bulduk ama bunun bu göle ulaşması ya da buradaki baskıyı azaltması için en az 2 yıla ihtiyacımız var. O zaman bu göz bebeği kaynağımızı 2 yıl boyunca çok çok çok dikkat ederek korumak zorundayız. Çünkü bunun geri dönüşü yok. Yani eğer kayıp konusuna girerse şu anda kritik bir eşikteyiz. Eğer orası atlanırsa ne yazık ki göl ekosistemleri çok kolay geri döndürülecek ekosistemler değil.”
Radikal kararlarla yaptırım artılmalı
Ateş, su bütçesinin göldeki canlı ekosisteminin devam-lılığını sağlayacak su varlığını da kapsadığına işaret ederek, “Buranın yaşamına devam edebilmesi için maksimum 110- 120 hektometreküp kullanım olması gerekir. Bunun 100’ü içme suyu bütçesi derseniz diğer kaynakların çekim miktarlarının nasıl olması gerektiği konusunda soru işaretleri oluşuyor. Belki de kısa sürede ilk düşünülmesi gereken konulardan biri buradaki su bütçesinin daha doğru ve en efektif dağılımı” dedi. Gölün korunması için içme suyu dışındaki alanlarda daha radikal kararlar alınması ve yaptırımların artırılmasının faydalı olabileceğini belirten Ateş, öncelikle farklı illere kıyısı olan gölün su bütçesinin netleştirilmesini ve göl iyileşene kadar stratejik bir plan hazırlanmasını tavsiye etti.