Hatay’daki Kültür ve Turizm Bakanlığı Necmi Asfuroğlu Arkeoloji Müzesi’ne ilk girdiğinizde önce ne kadar sıra dışı bir mekânda olduğunuzu fark etmiyorsunuz. En azından ben anlamadım! Giriş salonunda arkeolojik kalıntıların buluntularını, mozaik örneklerini gördükten sonra küçük bir koridorla asma köprüye çıkıldığında aşağıya mı, yukarıya mı, sağa mı, sola mı bakacağınızı şaşırıyorsunuz. Hemen altınızda 5 farklı katmanda 13 farklı medeniyetin kalıntıları var. Başınızı biraz yukarıya kaldırdığınızda havada çelik kolonlar üzerine inşa edilmiş bir otelin odalarını görüyorsunuz. Köprü bitimindeki otelin kafesinde oturanlar, kalıntıları izleyerek kahvelerini İçiyor.
Müzeyi gezimiz sırasında bize rehberlik yapan Müze Otel’in satış sorumlusu Görkem Doğan, “Asfur Arapça kuş demek ve her şeyin başlangıcı da bir kuş mozaiği” diye başlıyor anlatımına ve şöyle devam ediyor:
“2009 yılında 400 odalı, 5 yıldızlı betonarme bir otel yapmak üzere inşaata başlanıyor. İlk kazıda bir kuş mozaiği bulunuyor. Etrafı kazıldıkça 17 bin metrekarelik arkeolojik bir alan çıkıyor. Bunun üzerine oteli havaya yapma kararı alınıyor. Müze üstüne otel yapmak üzere özel izin alınıyor. İş makinası vb. kullanılmıyor. Mimari projesi Emre Arolat’a ait olan otelin yapımı 10 yıl sürüyor. Sayısı 200’e düşürülen odalar, 66 çelik kolon üstüne havaya inşa ediliyor. Müze’nin duvarı da belki bir gün kazıya devam edilirirse kolayca kaldırılsın düşüncesiyle seyyar yapılıyor. Asfuroğlu ailesi burası insanlığa miras kalsın istiyor. ”
30 BİN BULUNTU
Yapımı tamamlandıktan sonra Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devrediliyor. Kalıntılardan yaklaşık 30 bin buluntu çıkarılıyor, hepsi kayıt altına alınıyor. Bunların çoğu da müzede sergileniyor.
Müzede, ortası levhalarla kaplanmış dört tarafı yapılarla çevrelenmiş kompleks bir yapı (muhtemelen forum), iki evreli bir yapı, 5. yüzyıl sonlarına ait bir ev, tabanı dörtgen taş levhalarla kaplı birbirini dik kesen iki cadde, caddenin kuzey ve doğu kenarına bitişik sıralı mekânlar, 5. yüzyıla ait hamam kompleksi, 5. yüzyıl sonlarına ait mozaik kaplamaları ortaya çıkaran odalar, Helenistik duvarlar, 2. yüzyıla ait bir evin ziyafet salonu, sondaj çukurları bulunuyor.
“DALGALI MOZAİK”
Görkem Doğan’ın verdiği bilgilere göre, müzede bulunan dünyanın en büyük tek parça taban mozaiği 1050 metrekare büyüklüğünde ve üstünde 9 geometrik şekil var. “Bu mozaik kabaca bir tabirle halı” diyen Doğan, mozaiğin üzerinde doğal afetler nedeniyle dalgalanmalar olduğu için “dalgalı mozaik” dediklerini söylüyor.
Bir Roma evinin ziyafet salonunun önündeyiz. Taban mozaiğinde su perileri Pegasus’u bir düğüne hazırlıyor. Atın bir karış üstünde “Bunu Euporos yaptı” yazıyor . Yani eserin üstünde sanatçının imzası var. Doğan, “Buradan anlıyoruz ki MS 2. yüzyılda yaşayan Antakyalı bir arkeoloji sanatçısı varmış. Zamanında büyük bir köşkün yemek odasının mozaiğini yapmış” diyor.
ŞOK ODALI HAMAM
MS 5. yüzyıla tarihlenen Roma Hamamı, dört bölmeden oluşuyor. Altta yakılan odunlarla sıcak sular, kilden borularla bu odalardan üçüne sıcak su taşıyor. Dördüncü oda ise şimdinin “şok odası”. Yani ılık ya da soğuk suyla yıkanılan bölüm. Biraz ötede bulunan çarşının duvarsız umumi tuvaletine bakıp “Romalılar burada acaba nasıl sosyalleşiyordu?” diye düşünürken Doğan, dikkatimizi üzerinde yürüdüğümüz asma köprünün döşemesine çekiyor ve sözlerini şöyle tamamlıyor:
“Yürünen yer siyah. Otel gri. Neden bu kadar karanlık? diye düşünebilirsiniz. Bulunduğumuz cadde, dünyanın ilk sokak lambalarının kullanıldığı caddedir. Bu cadde Anadolu’nun ilk camisi olan Habibi Neccar Camisi ile başlar ve dünyanın ilk kilisesi olan St. Pierre ile biter. Caddenin kaldırım taşları eskiden şu an üzerinde yürüdüğümüzle birebir aynıydı. Böyle döşeme sebebimiz bu.”
DEPREMDE İSTİNAT DUVARI YIKILDI
Müze Otel, depremde hiç hasar görmemiş ama bu eşsiz kalıntıların bir duvarı yıkılmış. Müzede, “6 Şubat depreminin izleri” başlığı altında şu bilgi veriliyor: “Antik kaynaklarda Antiokheia’da M.S. 526 yılında büyük bir deprem yaşandığından bahsedilir. Necmi Asfuroğlu Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Forum yapısına ait mozaiklerde, MS 526 yılında yaşanan depremin etkileri günümüze kadar ulaşabilmiştir. Yol kenarında bulunan dükkân ve işlikleri çevreleyen istinat duvarı ise 6 Şubat 2023 depreminde yıkılmıştır. Duvar, deprem anısı olarak olduğu gibi korunmuştur.”
BOMBOŞ BİR DUA ODASI
Otelin bir de “Dua Odası” var. İçinde hiçbir dini sembol yok. Burası mescit değil, sinagog değil, kilise değil. Görkem Doğan, “İçinde sizden ve inancınızdan başka hiçbir şey yok” diyor. Elbette örneğin bir Müslüman namaz kılmak isterse seccadesini, tespihini yanında götürüyor ama sonrasında oda gene bomboş kalıyor.