Türkiye’de çalışma hayatındaki ücretlendirme açısından da merkezi konumda olan, milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiren asgari ücrette ara zam için ‘hızlandırılmış maraton’ başlıyor.
İşçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, asgari ücrete yapılacak ara zam oranı belirleme çalışmaları kapsamında ilk toplantısını yapacak. Toplantıda, taraflar güncel ekonomik verileri görüşecek.
Yeni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan Vedat Bilgin, görevi devraldığı törende ekonomiye yönelik mesajlar verirken, önceliğini “Çalışanların refahını artırmak en önemli görevimiz olacak” demişti.
500 dolar mı, 300-400 dolar mı, 6 aylık enflasyon oranında artış mı?
Asgari ücrette ara zam görüşmeleri başlamadan önce kamuoyunda bazı rakamlar gündeme gelmişti.
Önceki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in asgari ücrete Temmuz zammı “Aşağı yukarı 500 dolar bazında bir oran olacak” ifadelerini kullanmıştı.
Eski bakanın bu açıklamasının ardından kamuoyunda asgari ücretin dolar bazında ele alınması eğilimi öne çıkmıştı.
Türkiye İhracatçılar Meclis (TİM) Mustafa Gültepe de asgari ücret ile ilgili Habertürk yayınında yaptığı değerlendirmede 300-400 dolarlık seviyenin korunması gerektiğini ifade etmişti. Gültepe “Asgari ücretin 500 dolar olduğu noktada firmaların rekabetçiliğini koruyabileceği teşvikler ortaya konması lazım” açıklamasında bulunmuştu.
Dolar bazında asgari ücretin ele alınmasına iş dünyasından karşı çıkışlar da geldi. İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, “Türkiye’de asgari ücret Türk lirası bazında güncellenmelidir. Türkiye’deki istatistikler, rakamlar dikkate alınarak bu yeni rakam oluşturulmalıdır. Yabancı para birimine bağlı olarak bir asgari ücret güncellenmesinin son derece sakıncalı olduğunu ve kesinlikle doğru olmadığını düşünüyorum” dedi.
Bloomberg HT yayınına katılan Avdagiç, asgari ücrette ara zamda 6 aylık enflasyona vurgu yapmıştı.
TİSK Başkanı Burak Akkol da yaptığı açıklamada, enflasyonun düşmesine karşın asgari ücretin güncellenmesini desteklediklerini, ancak Türkiye Cumhuriyet’inde yaşadıklarını ve TL konuşulacağını ile getirmişti.
İşvrene asgari ücret testeğinin devamını talep ediyor
Asgari ücret için halen işverene işçi başına aylık 400 lira destek uygulanıyor. Asgari ücret desteği Haziran ayında sona erecek.
TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol, Bakan Işıkhan ile görüşmede asgari ücret desteğinin artırılarak devam ettirilmesini istediklerini söyledi. TİSK önceki görüşmelerde de desteğin brüt asgari ücretin yüzde 6’sı oranında belirlenmesini istedi.
İşçi ne talep ediyor?
Türkiye’de asgari ücreti konuşurken geçmişte olduğu gibi sembolik bir ücreti değil artık ortalama ücretin konuşulduğuna dikkat çeken DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, asgari ücretin Türkiye’de ortalama ücret haline geldiğini ve bu nedenle özellikle içinden geçilen yüksek enflasyonlu dönemlerde öneminin daha da arttığını dile getirdi.
Asgari ücret belirlenirken öncelikle alım gücünün korunması gerektiğinin altını çizen Çerkezoğlu, “TÜİK’in gerçeklikle ilgisi olmayan baskılanmış enflasyon rakamları üzerinden hareket edilmesi ve ardından ‘işçileri enflasyona ezdirmedik’ denilmesi hiçbir anlam ifade etmeyecektir. Gerçek enflasyonun, hepimizin yaşamımızda tanık olduğumuz enflasyonun dikkate alınması gerekiyor ama bu da yeterli olmayacaktır. Türkiye ekonomisinin büyüdüğüne dair bir iddia varsa, işçiler bu büyümeden de payını almalıdır” ifadelerini kullandı.
Asgari ücretin uluslararası standartlara uygun olarak işçinin ailesi ile beraber geçinebileceği bir ücret olarak belirlenmesi gerektiğini dile getiren Çerkezoğlu, “Bir başka önemli kriter de açlık ve yoksulluk sınırı. Açlık sınırı 10 bin lirayı, yoksulluk sınırı 33 bin lirayı geçti. Türkiye’de asgari ücret dört kişilik bir ailenin sadece gıda harcaması olan açlık sınırının bile altında. Oysa bir evde iki kişi çalıştığı zaman o eve yoksulluk sınırının üzerinde gelir girmesi güvence altına alınmalı ve asgari ücret buna göre belirlenmeli” diye konuştu.
TÜFE olursa 9 – 10 bin aralığında tahmin ediliyor
Asgari ücrete ilk 6 aylık enflasyon yansıtılırsa, bu tahmine göre halen 8 bin 506 lira 80 kuruş olan net asgari ücret yüzde 15,26 ile yüzde 19 aralığında bir enflasyon hesabı ile 9 bin 200 ile 10 bin 329 lira aralığında bir seviyeye yükselecek.
Asgari ücretin yüzde 25 artırılmasıyla net asgari ücret 10 bin 633 TL’ye, işverenin maliyeti ise 14 bin 699 TL’ye yükselecek.
Eğer refah payı da eklenirse bu durumda artış yüzde 30 ya da 35’i bulabilecek. Geçen yıl Temmuz’daki gibi yüzde 30’luk bir ara zam yapılırsa, net asgari ücret 11 bin 58 liraya çıkacak. Yüzde 35’lik bir zam ise net asgari ücreti 11 bin 484 liraya taşıyacak. Bu arada asgari ücretten vergi alınmaması uygulaması da devam edecek.
Yüzde 35 oranında zam yapılması ihtimalinde ise net asgari ücret 11 bin 484 lira, işverenin maliyeti 15 bin 875 lira; yüzde 40 zam yapıldığında ise net asgari ücret 11 bin 909 TL, işverenin maliyeti de 16 bin 463 lira olarak çıkacak.
Asgari ücret konusunda genellikle Türk-İş’in Açlık ve Yoksullu sınırı araştırmalarını baz alan Türk-İş’in verilerine göre Mayıs alında Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması 10 bin 135 lira ve bekar bir çalışanın yaşam maliyeti ise 13 bin 167 lira olarak saptanmıştı.
Bu rakamlara Haziran ayı enflasyonun eklenmesi bekleniyor.
Yeni asgari ücret ne zaman ödenecek?
Asgari Ücret Tespit Komisyonu temmuz ayında asgari ücrete yapılacak ara zammı belirlemek üzere çalışmalarına bugün başlayacak. Yeni asgari ücret Temmuz – Aralık döneminde uygulanacak. İşçiler, zamlı ücretlerini 31 Temmuz’da alacaklar.
Dolar bazında düştü
2021 yılı ocak ayında brüt 3 bin 577 lira, net 2 bin 825 lira olan asgari ücret 2022 ocak ayında brüt 5 bin 4 lira, net 4 bin 253 lira oldu. Brüt ücretteki artış yüzde 39,9, net ücretteki artış ise yüzde 50,51 oldu. 2022 yılı Temmuz ayında asgari ücret yüzde 29,31 oranında artışla brüt 6 bin 471, net 5bin 500 liraya yükseldi.
Bu yılın Ocak ayında ise Temmuz ayına göre yüzde 54,66’lık artışla brüt 10 bin 8 lira, net 8 bin 506 lira oldu. Asgari ücret Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 100, 2021 yılı Ocak ayına göre de yüzde 180 oranında arttı.
Enflasyon ise Ocak ayı itibarıyla son bir yılda yüzde 64,27, 2021’in Ocak ayına göre de yüzde 124 olarak gerçekleşti.
Buna karşılık, Ocak 2021’de 380 dolar olan net asgari ücret, Ocak 2022’de 319 dolar, Temmuz 2022’de 330 dolar, Ocak 2023’te ise 455 dolar oldu.
Asgari ücret nasıl belirleniyor?
Asgari ücreti, yasa gereği işçi, işveren ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu belirliyor. Komisyon normalde dört kez toplanıyor.
Ancak geçen yıl artan enflasyon ve fiyatlar karşısında asgari ücrete ara zam yapılması amacıyla 2022 yılı Haziran ayında toplantı yapılmıştı. İlk toplantıyı 29 Haziran 2022 Çarşamba günü yapan Komisyon, ikinci toplantıyı da 30 Haziran’da yaptı.
2022 yılında ara zam yapılan iki toplantının ardından oybirliği ile karar alınarak 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere belirlendi.
Bakanlığın belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanıp oy çokluğuyla karar veriyor. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.