Sanayi devrimiyle birlikte fosil yakıt kullanımının artışı, küresel ısınmayı hızlandırdı. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin 2023 İklim Değişikliği Sentez Raporu’na göre, küresel yeryüzü sıcaklığı, 1850-1900’lere kıyasla 2011 ile 2020 arasındaki dönemde 1,1 santigrat derece yükseldi. Sıcaklıklardaki bu artış, sıcak hava dalgalarının etkilerinin de daha fazla yaşanmasında etkili oldu.
Avustralya’daki Monash Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan yeni bir araştırmaya göre, dünya çapında her yıl 150 binden fazla kişinin sıcak hava dalgaları nedeniyle hayatını kaybettiğini ortaya koydu. PLOS Medicine’de yayınlanan çalışma, 1990- 2019 yılları arasını kapsadı. Buna göre, 29 yılda sıcak hava dalgaları nedeniyle 4 milyon 350 bini aşkın kişi yaşamını yitirdi. Kayıpların bölgesel eşitsizliklerle ilişkili olduğuna dikkat çekildi. Daha önce yapılan çalışmalar, bireysel sıcak hava dalgalarının yerel bölgelerdeki aşırı ölümler üzerindeki etkisini gözler önüne sermişti.
Fakat Monash Üniversitesi araştırmacılarının yaptığı bu yeni araştırma, dünya çapında benzeri görülmeyen uzun bir süreyi dikkate alınarak analiz yapıldı. Sıcak hava dalgalarının insan vücudundaki etkisinin incelendiği araştırmaya göre, birkaç gün süren aşırı yüksek ortam sıcaklığı dönemlerini tanımlayan ‘ısı dalgaları’, insan vücudunda aşırı termal strese neden oluyor.
43 ülkeden 750 lokasyon verileri kullanıldı
Araştırmada, Çok Ülkeli Çok Şehirli (MCC) İş birliğine Dayalı Araştırma Ağı’ndan elde edilen ve 43 ülkede 750 lokasyondan günlük ölümleri ve sıcaklıkları içeren veriler kullanıldı. Araştırmacılar, MCC verileriyle dünya çapında 1990’dan 2019’a kadar aşırı sıcak hava dalgası ölümlerini tahmin etti ve bu ölümlerdeki farklılıkları kıtalar arasında haritalandırdı. 1990’dan 2019’a kadar olan sıcak mevsimlerde, sıcak hava dalgasına bağlı aşırı ölümler yılda 153 bin 78 kişinin ölümüne, yani 10 milyon kişi başına toplam 236 ölüme veya küresel ölümlerin yüzde 1’ine karşılık geldi.
En fazla Asya bölgesi etkilendi
Araştırmanın sonuçlarına göre tahmini ölümlerin en yüksek olduğu bölge Asya iken, 10 milyon kişi başına 655 ölümle Avrupa, en yüksek nüfusa göre ayarlanmış orana sahip oldu. Güney ve doğu Avrupa’nın yanı sıra Kuzey Afrika, Arap Yarımadası ve Güney Asya arasındaki bölgede de ciddi bir tahmini ölüm yükü görüldü. Ulusal düzeyde Yunanistan, Malta ve İtalya en yüksek aşırı ölüm oranlarına sahip oldu.
Düşük gelirli bölgelerde ölüm oranı artıyor
Genel olarak, sıcak hava dalgasından kaynaklanan ölümlerin tahmini en büyük oranları, kuru iklime ve düşük-orta gelire sahip bölgelerde görüldü. Sıcak hava dalgasına bağlı ölüm oranlarındaki bölgesel eşitsizliği anlamak, iklim değişikliğine yönelik yerel adaptasyonu ve risk yönetimini planlamanın anahtarıdır.
Araştırmacılar, sıcak hava dalgalarının son 30 yılda dünya üzerinde mekânsal- zamansal olarak değişen önemli ölüm oranlarıyla ilişkili olduğuna dikkat çekerek, elde edilen bulguların, topluluklar arasındaki eşitsizlikleri hesaba katarak sağlık sektörünün uyumunu ve dayanıklılığını artırmaya yönelik hükümet eylemlerinin potansiyel faydasını gösterdiğini belirttiler.
Eşit olmayan etkiler ele alınmalı
İklim değişikliği bağlamında, sıcak hava dalgalarının insan sağlığı üzerindeki eşit olmayan etkilerinin ele alınması gerektiğine dikkat çeken araştırmacılar, yalnızca sıcak hava dalgaları sırasındaki acil sağlık riskleriyle mücadele etmekle kalmayıp aynı zamanda hassasiyeti en aza indirecek uzun vadeli stratejileri uygulayan kapsamlı bir yaklaşım gerektirdiğini belirttiler.