Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa 14. Leo’nun seyahat edeceğini açıkladığı Bursa’nın İznik ilçesinde, 11 yıl önce göl kıyısının 20 metre açığında, 1,5-2 metre derinlikte bulunan bazilikada, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şahin’in bilimsel koordinatörlüğünde 2015’te başlatılan su altı arkeolojik kazı ve araştırmalar sürüyor.
Çalışmalar kapsamında bazilika çevresinde Hristiyanlara ait olduğu değerlendirilen mezarlıklar bulundu. Islak zemin arkeoloji çalışmalarıyla açılan mezarlardaki iskeletler çıkarılarak, antropolog tarafından incelenip belgeleniyor.
Mezarlığın kırılan kiremitleri tamir edildikten sonra iskeletler tekrar ait olduğu yere konuluyor.
Kutsal Pederler Kilisesi ortaya çıktı
Kazının bilimsel danışmanı Prof. Dr. Mustafa Şahin, 2015’te yüzey araştırması olarak başlayan faaliyetlerin, 2016’dan itibaren su altı çalışmalara dönüştüğünü söyledi.
Şahin, 2020 itibarıyla kıyılardan suyun çekildiğini ve şu anda bazilika kalıntısının büyük bölümünün açığa çıktığını belirterek, “Biz su altı kazılarını 2021’den sonra özellikle ıslak zemin arkeolojisine dönüştürdük ve sanırım bu konuda Türkiye’de tek araştırma yapan ekibiz” diye konuştu.
İznik’in, 325 yılının 20 Mayıs-25 Temmuz tarihlerinde toplanan Birinci Konsil’e ev sahipliği yapması açısından önemli olduğunu vurgulayan Şahin, şunları kaydetti:
“Birinci Konsil’in yapıldığı alana daha sonra ‘Kutsal Pederler Kilisesi’ ismi verilen bir kilise yapılmış. Şu anda bizim kazısını sürdürdüğümüz kilisenin Kutsal Pederler Kilisesi olduğu, kazı sonuçlarında ortaya çıkmış oldu. Bundan dolayı da Papa, İznik’e geleceğinden ve burada bir ziyaret gerçekleştireceğinden bahsetti. Bu ziyaretin asıl nedeni 325 yılında toplanan Birinci Konsil’in 1700’üncü yıl dönümü olması.”
Şahin, son dönemlerde İznik’te yabancı ziyaretçi sayısında artış gözlemlediklerini dile getirerek, “Hristiyanlardan edindiğim bilgiye göre Papa, herhangi bir şekilde buraya gelemeyecek olsa bile Papa’nın ağzından bu alanın zikredilmesi ve buraya dikkati çekmesi, ‘Gideceğim’ demesi bile, şu anda kazı yapılan kiliseyi bir anda tüm Hristiyan mezhepleri açısından bir anlamda hac yeri haline getirdi. Gelmiş olduğumuz an itibarıyla İznik, inanç turizmi açısından tekrar çok önemli bir konuma geldi” dedi.
“Bu alanın bir zamanlar ‘Hacı Kilisesi’ olarak ziyaret edildiğini görüyoruz”
Şahin, Birinci Konsil’in tüm mezhepler açısından önemli olduğuna işaret ederek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bizler bu ziyaret kapsamında özellikle kilisenin çevresinde yer alan mezarları açığa çıkarmaya çalışıyoruz. Çünkü bu mezarlar aynı zamanda buranın hem bir şehitlik hem bir mezar kilisesi olduğunu göstermesi açısından da çok önemli. Her iki kavram da yine bu alanın bir zamanlar ‘Hacı Kilisesi’ olarak ziyaret edildiğini ve saygı duyulduğunu bize gösteriyor. Kazı yaptığımız kilise, arkeolojik verilere göre yani 1250’lerden sonra tamamen gömülerek suların altında kaldı. Bundan dolayı da geçmiş olduğumuz süre zarfında tamamen unutulduğunu ve dikkatlerden kaçtığını söyleyebiliriz.”
Yapılan tanıtımlarla İznik’in inanç turizmi merkezi haline geldiğini dile getiren Şahin, şu ifadeleri kullandı:
“Papa’nın ziyareti 1700’üncü yıl açısından ve bu alanın ‘Hacı Kilisesi’ olduğunu göstermesi açısından çok önemli. Kilisenin çevresi, kiliseye yakın defnedilmek isteyen inançlı ve hatırı sayılır Hristiyanların gömüleriyle dolu. Sürdürdüğümüz kazı programı çerçevesinde mümkün olduğunca kazılarda mezarın asıl sahiplerini mezardan uzaklaştırmamaya çalışıyoruz.
Mezarları açıyoruz, gerekli belgelemeleri yapıyoruz. Tekrar iskeletiyle birlikte üzerini kapatıp, kırılan kiremitlerini sağlamlaştırıp olduğu gibi korumaya çalışıyoruz. İleride genetik araştırmalar söz konusu olursa antropologlarımız tekrar açıp gerekli bölümlerinden DNA’larına ulaşabilecek örnekler alacaklardır. Biz etik olarak iskeletleri, poşetlerin içerisine alıp depolara kaldırmayı pek uygun bulmadık. Bir anlamda da rahatsız etmemeye çalışıyoruz.”
Şahin, bu yıl mayısta başladıkları kazıların eylül sonuna kadar devam edeceğini anlatarak, “Ekip üyelerimiz şu anda 10 kişi civarında. Üniversitelerin tatil olmasıyla sayının 25’e çıkmasını hedefliyoruz. Ekibimizde jeologlar, jeofizikçiler, restoratörler yer alıyor. Dolayısıyla geniş ve kapsamlı bir çalışma sürdürülüyor” diye konuştu.