Türkiye’de arazi/tarla sahiplerinin en çok yaşadığı sorunlardan birisi de kendi arazisinden genel yola çıkabileceği bir yolu olmamasıdır.
Böyle durumlarda, komşu arazi sahibinden bir geçit hakkı talep edilmektedir. Bazı komşular buna rıza gösterirken, rıza göstermeyen komşulara karşı mahkemeye başvurulup bir geçit hakkı davası açılabilecek midir? Bu talebin şartları nelerdir? Emlak Haber Ajansı sizler için araştırdı.
Geçit Hakkı Nedir?
Türk Medeni Kanunu m.747’de belirtildiği üzere;
“Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.”
Burada kanunda belirtilen genel yoldan kasıt, yetkili makamlarca genelin kullanmasına tahsis edilen ve kamudan her bir bireyin tek başına yararlanmaya yetkili olduğu yollardır.
Geçit hakkına ihtiyacı olan kimse, eğer şartlar sağlanmışsa, doğrudan bir irtifak hakkı sahibi olmaz, sadece irtifak hakkının kurulmasını isteme hakkına sahip olur. Bu hak, geçit ihtiyacı olan taşınmazın mülkiyetine bağlıdır. Paydaşlardan biri de, zorunlu geçit hakkının kurulmasını isteyebilir.
Geçit Hakkının Şartları
Bir taşınmaz malikinin komşu taşınmaz makilinden geçit irtifakı kurulmasını isteyebilmesi için bu şartların birarada bulunması gerekir:
1)Genel Yola Çıkmak İçin Yeterli Geçit Bulunmamalıdır.
Hiç geçit bulunmaması veya ihtiyacı karşılamayan bir geçit olması durumunda, geçit irtifakı talep edilebilir.
2)Taşınmazların Durumu Ve Uğrayacakları Zarar Değerlendirildiğinde, Bunun Bir Başka Komşudan Talep Edilebilecek Durumda Olmaması Gerekir.
Öncelikle mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşudan geçit irtifakı talep edilir. Yine bu komşular arasından en az zarar görecek komşudan bu hak talep edilmelidir.
Birden fazla alternatif komşu varsa, davada bu komşuların hepsi taraf gösterilebilir. Davadaki incelemede, alternatif güzergâhlar incelenir. Davacının taraf göstermediği komşular bile, şartlara daha uygun olması durumunda davaya dâhil edilir. En kısa ve en az giderle nereden geçit hakkı sağlanabilecekse, o yer tercih edilir.
3) Geçit Hakkı Bedeli Ödenmelidir.
Geçit irtifakı kurulacak taşınmazın irtifaksız-yüksüz değeri ile irtifak hakkı ile yükümlenmiş-yüklü değeri arasındaki fark, geçit hakkı bedeli olarak ödenir. Bu bedel hesaplanırken, geçit hakkı olanın yararı dikkate alınmaz, sadece geçit veren komşunun geçit vermesinden doğan zararı esas alınır.
Komşu Malik Geçit Hakkına Rıza Gösterirse Süreç Nasıl İşler?
Bu şartlar varsa ve komşu malik de geçit irtifakı kurulmasına rıza gösterirse, yapılacak bir resmi senede istinaden tapuda tescil yapılarak geçit irtifakı tesis edilir. Bu resmi senette geçidin yeri ve denkleştirme bedeli belirlenir. Ayrıca geçit irtifakı, hem yararlanan hem de yüklü taşınmazın sahifelerine tescil edilir.
Geçit Hakkı Davası
Komşu malik, geçit irtifakı kurulmasına rıza göstermezse, ihtiyaç sahibi, dava yoluyla mahkemeden geçit irtifakının tescilini isteyebilir. Hâkim, karardan önce, bedelin miktarını belirleyerek ödenmesini bekler. Ödemeden sonra iki tarafın da menfaatini gözeterek davacı lehine uygun bir yerde geçit hakkı kurulmasına karar verecektir.
Geçitin yapımı ve bakımı irtifak hakkı sahibine aittir.Hakkını kullanırken yükümlü taşınmaz malikine en az zarar verecek şekilde davranmakla yükümlüdür.
Ayrıca, zorunlu geçitler dışında kalan geçici nitelikteki geçitler ile kırsal alanda ihtiyaç duyulan diğer geçitlerin özel kanun hükümleri yoksa yerel adet uygulanarak doğrudan kanundan dolayı tescilsiz geçit hakkının varlığı kabul edilmiştir.
Kaynak: Gayrimenkul Hukuk