İlki rahmetli Emin Üstün tarafından hayata geçirilen ve el birliğine dayalı güven esaslı uygulama modelleri ile vatandaşı ev sahibi yapan tasarruf finansman şirketlerinin sayısı günden güne artıyor. Daha üç dört yıl öncesine kadar EMİNEVİM ve FUZUL EV’in sunduğu seçeneklerle otomobil ya da konut sahibi olanlara yenilerini eklemek ve pastadan pay almak isteyenler başında tasarruf, mülk, mesken, finans isimlerinin yer aldığı şirketleri kurarak yola koyuldular. Ancak hepsi de birbirine benzer sistemle müşteri kazanma yarışına girerken ne EMİNEVİM ne de FUZUL’un potansiyelini yakalayamadı. Sermayesi yetersiz olanların vatandaşı da yarı yolda bırakma riskinin var olduğunu defalarca gündeme getirdik.
Güven esaslı olan ve faizin yer almadığı uygulamaların yasal bir zemine oturtulması için yıllar önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a çağrıda bulunan Emin Grup’un patronu Emin Üstün, vefatından birkaç ay önce Altunizade’deki buluşmamızda aynı konuyu dile getirmiş ve “Türkiye’de ilk kez benim başlattığım ve elbirliği ile 150 bine yakın aileye anahtar teslim ettiğimiz bu sisteme gölge düşürecek bir yanlışlığın yapılması hepimizi üzer” demişti. Emin Bey dikkat çekici açıklamalarının devamında, “ELBİRLİĞİ uygulamasını milli bir sistem haline dönüştürmek için yeni Elbirliği sisteminin benimsenmesini fırsat bilenlere karşı da tedbir alınmalıdır. Nasıl ki gıdada, giyimde merdiven altı üretim ve satış yaparak büyümeye çalışanlar varsa bizim yaptığımız hizmet alanında da fırsatçıların kol gezmeye başladığını gördük. Sistemin ilk uygulayıcısı olarak, Yeni Akit aracılığı ile herkesi uyarmak istiyorum. EVİM sistemi kurarak vatandaşlara ‘20 ayda anahtar teslim ederim’ vaadinde bulunanlar var. Bunlar bana 1980’li yıllarda yaşadığımız banker vakalarını hatırlatıyor. Bu konuda acil olarak bir kanun taslağı hazırlanmalı ve TBMM’de tartışılarak kanunlaşmalıdır. Gerekirse ilgili bakanlık yönetmelikle bu süreci yön vermelidir. Yeni bir Çiftlikbank olayı yaşamamak için buna ihtiyaç var. Devletimiz pirincin içindeki taşların ayıklanmasında yol gösterici rolünü ortaya koymalıdır” uyarısında bulunmuştu.
Yılllar sonra sektördeki obezliği gördüğümde bu mesajın gerçekçi yönü ortaya çıkmış oldu. Emin Beyin o dönemde sektörde en iyisi ve lider olma adına bencil davrandığını iddia edenlere de enteresan bir mesajı vardı. İlk kez okuyacağınız bu mesajında Emin Üstün bana şunları söyledi: “Mehmetçiğin, ben Elbirliği ile çok güzel bir miras bırakıyorum, benden sonra bu işe girişenler tabi ki ekmek yesin ama işini de iyi yaparak büyüsün. Mesela FUZUL Ev bu işi çok iyi götürüyor. Ama onlardan sonra kurulan şirketler için kaygılarım var. Çünkü bu iş akıl kadar sermaye de gerektiriyor. Vatandaşlar, ev ve araba almak için bizden başkasına gittiği zaman mutlaka o şirketi araştırsın, sermayesine baksın. Bir tek şirketin hata yapması hepimizi olumsuz etkiler. Bir yasal düzene ihtiyaç var…” Emin Beye bu konuda girişimde bulunup bulunmadıklarını sordum. Rahmetli de bana, “Vatandaşı faizden koruyan bu uygulamayı artık Sayın Cumhurbaşkanımızın da ilgili kurumlarıyla gündemine alması ekonomiye de fayda sağlayacaktır. ELBİRLİĞİ uygulamasını milli bir sistem haline dönüştürmek için yeni bir adım atılmalıdır. Kabinemizin iradesi ile ELBİRLİĞİ uygulamasıyla konut sahibi olma oranını önce yüzde 20’ye, ardından yüzde 30’a çıkarmak mümkün” demişti.
Son görüşmemizin ardından Emin Ağabey, Aralık 2019’da hakkın rahmetine kavuştu. Ama onun başlattığı ailesinin sahiplenip devam ettirdiği, FUZUL ve son 5 yılda kurulan diğer şirketlerin de halka mallettiği faizsiz modelleme ile ilgili yasal düzenleme için en somut adım şubat başında atıldı. Basında yer alan haberlere bakılırsa, faizsiz peşinatsız ev ve araba satan bir şirketin reklamını gören Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, şikayetlerin olduğunu da belirterek, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’a talimat vermiş. Hatta, “…bunlar da Kombassan ve Çiftlik Bank işine dönmesin, önlem alın” diye talimat vermiş.
Tabii ki bu sürecin aylar öncesinden başladığını söyleyebiliriz. Faizsiz konut ve taşıt edindirmeyle ilgili tasarruf finansman şirketlerinin denetim altına alınmasını içeren kanun teklifi konusunda STK’ların da hazırlıkları vardı. Zamanla düşüncelerin hepsi olgunlaştırıldı ve teklif Meclis Başkanlığı’na sunuldu. Resmî açıklamaya göre 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nda değişiklik yapılarak, faizsiz ev ve taşıt edindirme faaliyetinde bulunan firmaların yasal denetim ve düzenleme kapsamına alınması amaçlanıyor.
Peki düzenleme neler getiriyor? Hemen sıralayalım:
*Tasarruf finansman şirketleri olarak adlandırılan firmaların denetim ve düzenlenme görevi, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (BDDK) veriliyor.
*Tasarruf finansman faaliyeti; belirli bir süre tasarruf yapılması karşılığında konut veya taşıt finansmanı kullanma hakkının elde edilmesi olarak tanımlanıyor.
*Tasarruf finansman şirketi olarak faaliyet gösterilebilmesi için kuruluş ve faaliyet izinlerinin alınması ve bu kapsamda 100 milyon lira asgari ödenmiş sermaye, kurumsal yapı, risk yönetimi ve bilgi teknolojileri altyapısı vb. yükümlülüklerin yerine getirilmesi zorunlu oluyor.
*Halihazırda faaliyette bulunan firmaların faaliyetlerine devam edebilmeleri için BDDK’ya başvurmaları ve yasal yükümlülüklere uyum sağlamaları için öngörülen intibak sürecinde başarılı olmaları gerekiyor.
*Düzenleme ile müşteri haklarının korunmasına yönelik yasal yükümlülükler belirleniyor. Bu kapsamda öncelikle müşterilerin tasarruflarını geri alma ve finansman kullanma hakları güvence altına alınıyor.
*Tasarruf finansman şirketlerine yatırılan tasarruflar için herhangi bir tutarda kamusal bir güvence veya sigorta mekanizması öngörülmüyor ve şirketlerin tasfiyesi durumunda devlet tarafından geri ödeme garantisi verilmiyor.
Bu noktada iki hususa dikkatinizi çekiyorum. Birincisi 100 milyon liralık asgari ödenmiş sermayesi olmayan şirketlerinin faaliyetlerini devam ettirtmeyeceği, ikincisi ise şirketlerin tasfiyesi durumunda devletin geri ödemelere dönük garanti vermemesi. Bugünlerde faiz sarmalına girmeden ev veya otomobil sahibi olmak isteyenlerin en doğru adresleri bu gerçekliği dikkate alarak tercih etmesini salık verelim. Bunca sıkıntı varken, göz göre göre 500 – 800 lira taksitle ev sahibi olma vaatlerine gözünüzü açarak bakmakta da yarar var diyorum…
Mehmet Canıtatlı / finansveticaret.com