Antik çağlardan bu yana üzerine konuşulan ve 1700’lü yıllarda tanımlanmaya başlayarak bugünün pratiklerini şekillendirir hale gelen elektrik, endüstri toplumlarının yapı taşı. Uygarlığı geliştiren, gündelik yaşamı kolaylaştıran, cihazlara güç veren ya da mekânları aydınlatan elektrik enerjisinin olmadığı bir dünyada yaşamayı hiçbirimiz düşünemezken, bu kaynağın bize nasıl ulaştığını da merak ediyoruz. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma sitesi encazip.com’dan gelen bilgiler ışığında, kaynağından çıkıp bize ulaşana kadar uzun bir yol kateden elektriğin izini sürüyoruz.
| Kısaca;
Evlerimize gelen elektrik, santrallerdeki üretiminde sonra, enerjiyi şehirlerdeki trafo merkezlerine taşıyan yüksek gerilim hatlarından akar ve trafo merkezleri üzerindeki dağıtım şebekesi aracılığıyla cihazlarımıza güç veren tellere, sayaçlarımıza ve bize ulaşır. |
Elektrik nedir, nasıl üretilir?
Doğanın temel bir parçası olan elektrik en fazla kullanılan enerji türlerinden olup, iletken malzemeler içindeki negatif ve pozitif yüklerin birleşiminden doğan hareketle oluşur. Rüzgâr, su, güneş enerjisi, gelgit gücü gibi yenilenebilir birincil enerji kaynaklarının hareket enerjisini elektrik enerjisinde dönüştürebilen santrallerde üretilen elektrik; kömür, doğal gaz, petrol gibi fosil ikincil kaynakların dönüştürülmesiyle de elde edilebilir. Santrallerde yapılan elektrik üretiminin maliyeti, faturalarınızda gördüğünüz “aktif enerji bedeli” kaleminin karşılığıdır. Elektrik tedarikçileri, kendi ürettikleri ya da farklı anlaşmalarla tedarik ettikleri elektriği farklı fiyatlardan tüketicilere satabilir. Bu şekilde elektrik fiyatları devlet tarafından değil, serbest piyasada belirlenir.
Elektrik iletimi nedir?
Elektrik enerjisinin uzun mesafeler katedebilmesi için yüksek voltajla yüksek gerilim hatlarından transfer edilmesi süreci elektrik iletimi olarak adlandırılır. Enerji, güç santrallerinde işlendikten ve elektriğe dönüştürüldükten sonra, hava veya yer altı telleriyle trafo merkezlerine gönderilir. Enerjiyi istenilen gerilim ve akım değerlerine dönüştürmeye yarayan transformatörler, trafo merkezlerinde elektrik iletimi için gerekli elektrik voltajını sağlar. Bu voltajla elektrik iletim hatları üzerinden enerji, şehir içindeki kablolara uygun olan gerilim seviyesine düşürülmek üzere trafo merkezlerine ve oradan da dağıtım hatlarına ulaşır. Bu aşama faturalarınıza elektrik dağıtım bedeli kalemi altında “elektrik iletim bedeli” olarak yansır.
Elektrik enerjisi kullanım yerlerine nasıl ulaştırılır?
Tüketici olarak, elektrik tedarik şirketi değişikliği yapabilirken, elektrik dağıtım şirketi seçimi yapamazsınız; hangi trafo merkezine bağlı olacağınız nerede yaşadığınıza göre belirlenir ve her bölgenin bir tane görevli elektrik dağıtım şirketi vardır. Bağlı olduğunuz merkez, elektriğin evinize ideal bir biçimde ulaştırılmasından ve arıza durumlarında onarımla yükümlüdür. Elektrik, dağıtım hatları aracılığıyla yaşadığınız ya da iş yerinizin bulunduğu mahalleye iletilir. Bu noktada, gücün evlerinizde güvenle kullanılabilmesi için daha küçük transformatörler gerilimi tekrar düşürür. Kullandığınız elektrik miktarını ölçen bir sayaçtan geçerek evinize bağlanan elektrik, son olarak, duvarların içindeki kablolar aracılığıyla prizlerinize ve anahtarlarınıza gider. Elektrik enerjisi tüm cihazlarınızı çalıştırmaya hazırdır. Dağıtım hattının işlevi faturalarınızda “elektrik dağıtım bedeli” kaleminin bir diğer unsuru olarak yer alır.
Tüketici elektrik faturalarında yer alan elektrik dağıtım bedeli içerisinde, elektrik enerjisinin santrallerden çıkıp sayacınızdan geçtikten sonraki aşamaya kadar oluşan elektrik iletim bedeli, elektrik dağıtım bedeli ve şebeke ile sayaçların işletilmesi sonucu ortaya çıkan tüm maliyet kalemleri bulunur.
Elektrik faturalarının yüzde 81’i enerji bedeli, sadece yüzde 19’u vergi
“Elektrik, kaynağından prize gelene kadar çok uzun bir yol katediyor ve bu süre zarfında oluşan maliyetler tüketiciye fatura kalemi olarak dönüyor” sözlerini kaydeden encazip.com kurucusu Çağada Kırım, adımların faturalara yansıyan bedellerine ve alınabilecek tasarruf önlemlerine dikkat çekiyor:
“Elektrik faturalarında yer alan bedellerin yaklaşık yarısı direkt olarak elektrik enerjisinin üretimi ile ortaya çıkan maliyetlerin karşılığında tüketicilerden alınıyor; toplam elektrik faturalarının yüzde 31’i ise elektrik dağıtım bedeli olarak faturalara yansıyor. Elektrik faturalarında tüketicilerin ödedikleri bedellerin yüzde 81’i direkt olarak elektrik enerjisi faaliyetleri ile ilgili. Elektrik faturası toplamında KDV’nin oranı yüzde 15, faturaların yüzde 1’i TRT payı, yüzde 0,35’i enerji fonu ve yüzde 2,5’i elektrik tüketim vergisi ve böylece elektrik faturalarının sadece yüzde 19’u vergiler için ödeniyor. Elektrik faturalarını düşürmek için kişisel önlemler almanın yanında farklı yöntemler de mevcut. Daha az elektrik faturası ödemek için elektrik tedarikçisi değiştirmek en etkili yolken, tedarikçi değiştiren tüketicilerin faturalarının en yüksek bedeli olan aktif enerji bedellerinde ciddi indirimler söz konusu oluyor.”