24 Ocak 2020 tarihinde saat 20.55’temerkez üssü Elâzığ Sivrice olan ve 6,8 Mw büyüklüğündeki depremin aramakurtarma çalışmalarının tamamlanmasından sonra Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB)tarafından T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izni ve eşliği ile hasargörmüş yapılarda detaylı inceleme yapılmıştır.
41 vatandaşımızın hayatını kaybettiğideprem sonrası T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından son derece hızlısürdürülen hasar tespit çalışmaları sona yaklaşmış, an itibarıyla 8.396 binaağır hasarlı, 1.492 bina orta hasarlı ve 17.021 bina az hasarlı olarak tespitedilmiştir. Hasarlı binaların net sayısı itiraz süreci tamamlandıktan sonraortaya çıkacaktır. Bakanlık, hasarlı binaların tespiti ve acil yıkımı gibikritik konular için özel olarak geliştirmiş olduğu mobil laboratuvar veinsansız hava araçları ile süreci etkin ve başarılı bir şekilde yürütmüştür.
Betonarme yapılarda zemin etüdünedayanan doğru bir temel seçimi, deprem hesabını da içeren bir statik projeninbulunması, projenin doğru olarak özenle uygulanması ve projedeki dayanımlarısağlayan malzemelerin (beton ve çelik donatılar) projede belirtildiğiboyutlarda ve konumlarda kullanılması esastır. Elâzığ Depremi sonucu hasargören binalarda bu kurallara kısmen uyulduğu, bazılarında ise bu kurallara hiçuyulmadan binaların inşa edildiği görülmüştür. THBB tarafından Elâzığ’da ağır veorta hasarlı binalar incelenerek, örnekleme yöntemi ile bunlardan bazılarının betonlarındankarot örnekleri alınmış, ayrıca tahribatsız yöntemlerle de yapılarda muayeneleryapılmıştır. Alınan beton karot numuneleri üzerinde, basınç dayanım deneyiyapılarak beton kalitesi belirlenmiştir.
Belirlenen Yıkım Nedenleri:
DepremYönetmeliğine göre Elâzığ’da en az C18, 1998 tarihli Deprem Yönetmeliği’ne göre ise en az C20 sınıfı beton kullanılmış olması gerekiyordu. 2018 tarihli DepremYönetmeliği’ne göre ise günümüzde en az C25 sınıfı beton kullanılması gerekmektedir.
Türkiye Hazır Beton Birliği Olarak Önerilerimiz:
1)Türkiye’de20 milyonun üzerinde konut bulunmaktadır. Bunların yüzde 35’i (yaklaşık 6,7milyon konut) maalesef depreme dayanıksızdır. Bu doğrultuda, ülkemizin mevcutyapı stoku envanterinin detaylı bir şekilde çıkartılması ve bütün yapılarınrisk potansiyelinin ortaya konulması kritik öneme sahiptir. Bu kapsamda, ilketapta hızlı tarama ile tespit edilen yüksek riskli yapılar acilenyenilenmelidir. Diğer riskli yapıların performansı daha detaylı analizlerledeğerlendirilerek alınacak tedbirler belirlenmelidir.
2) Yapıların depreme dayanıklı olması için inşaatlarıntasarım ve yapım zincirinde bulunan aşağıdaki kuralların hepsine eksiksizuyulması gerekmektedir:
3) 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği binalardaen az C25 dayanım sınıfı betonun kullanılmasını öngörmektedir. Yönetmeliğe göreyapılarda kullanılacak beton dayanım sınıfının bir sınıf yükseltilmesisevindiricidir ancak yeterli değildir. Özellikle betonarme yapıların uzunyıllar boyunca depreme karşı dayanıklı olabilmesi için dış çevre etkilerinedayanıklı şekilde boşluksuz olması gerekir. Bunun için de Yönetmelik’tedürabilitenin yani dayanıklılığın sağlanması için beton dayanım sınıflarınındaha da yükseltilmesi çok önemlidir. Yüksek dayanım sınıflarında ve kalitebelgeli betonlarla inşa edilen binaların depremde alacağı hasarın daha azolacağını öngörebiliyoruz.
4)Betonda KGS’nin yaptığıetkin denetim sektörün tamamına uygulanmalı
Beton dünyada en çok kullanılan yapımalzemesidir. Bugün dünyanın en yüksek binaları betonarme ile yapılmakta ve engüvenli yapı malzemesi olarak dünyanın dört bir yanında kullanılmaktadır.Ancak, diğer yapı malzemelerinde de olduğu gibi doğru uygulanması ve üretilmesigerekmektedir. Denetimin sağlanamadığı yapı, hangi malzeme ile yapılırsayapılsın depreme karşı yeterli dayanıma sahip olmaz. Ülkemizde beton üretimindeen etkin denetim T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmışkuruluş olarak atanan Kalite Güvence Sistemi (KGS) tarafından yapılmaktadır. Budenetimlerde, beton üretim tesislerinin yerinde denetiminin yanı sıra habersizürün denetimleri de yapılmaktadır. Hazır betonda kaliteli üretim için KGS’ninuyguladığı denetim sistemi esas alınarak bütün tesisler ciddi bir şekildedenetlenmelidir.
Bu vesileyle, depremde hayatınıkaybedenlere bir kez daha Allah’tan rahmet, ailelerine ve yakınlarınabaşsağlığı ve sabır diliyoruz.
Yavuz IŞIK
Avrupa Hazır BetonBirliği (ERMCO) ve THBB Yönetim KuruluBaşkanı