Deprem ülkemizin görmezden gelemeyeceğimiz bir gerçeği. Zamanını ve yerini öngöremediğimiz bu doğal afet maalesef hepimizde korku ve endişe yaratıyor. Ancak gerekli önlemleri alırsak acı sonuçları azaltmak, hatta önlemek mümkün. Bu önlemlerin en başında da depreme dayanıklı ev seçimi yer alıyor. Gelin, depreme dayanıklı ev seçerken dikkat etmeniz gereken 9 şeye beraber bakalım.
Depreme karşı hazırlık hepimiz için hayati öneme sahip. Bu hazırlıkların en önemlisi de depreme dayanıklı binalar seçmek. İşte depreme dayanıklı bina seçerken dikkat etmeniz gereken 9 nokta.
1- Binanın ruhsatı var mı
Kulağa çok aşikar gelmekle birlikte, kontrol etmeniz gereken ilk şey binanın projesinin ve ruhsatının olup olmadığı. Eğer binanın projesi veya ruhsatı yoksa bina teknik denetimden uzak inşa edilmiş olabilir. Bu da binanın depreme karşı riskli olabileceği anlamına gelir.
2- Binanın yaşını öğrenerek başlayın
1998 yılında değiştirilen “AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA YÖNETMELİĞE” dayanan ve yıllar içerisinde güncellenip, kapsamı geliştirilirken 2018 yılında son halini alan, “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği” yapılar inşa edilirken depreme karşı önlemlerde uyulması gereken güncel standartları belirliyor.
Özellikle 1999 Marmara Depreminden sonra, bu yeni yönetmeliklere uygun şekilde yapılmış ve korunmuş binalar depreme dayanıklılık açısından eski binalara göre genel olarak daha yüksek sağlamlık gösteriyor. Üstelik, yönetmeliklere uygun şekilde yapılan binalar inşaat aşamasında yerel yönetimler ve gerekli kurumlar tarafından projeye uygunluk açısından denetlendiği için depreme karşı güvenliği diğer binalara göre daha yüksek oluyor.
Kaldı ki, doğadaki her şey gibi, zamanla yaşlanan binalar yıllar içinde depreme dayanma güçlerini yavaş yavaş kaybediyor. Bu sebeple, depreme dayanıklı bir ev seçerken ilk yapmanız gereken şey, binanın yaşını sormak olmalı.
3- Binanın yerini sorgulayın
Binanın bulunduğu bölgenin zemin grubunun araştırılması da önemli noktalardan biri. Dere yatağı ya da dolgu alanlar gibi bölgeler depreme karşı ekstra riskli olabilecek bölgelerdendir. İlgilendiğiniz konut eğer zemini zayıf bir bölgedeyse bu duruma dair gerekli önlemlerin alınıp alınmadığının sorgulamalısınız. Özellikle, zayıf zeminlerde zemine uygun şekilde inşa edilmemiş 8-10 kat gibi yüksek binaların depreme karşı daha fazla risk barındırdığını söyleyebiliriz. Binanın zemin etüt raporunu mutlaka istemenizi tavsiye ederiz.
4- Binanın Bodrumunu kontrol edin
Binanın bodrum katını incelemek basit ama etkili bir kontroldür. Eğer bodrum katı rutubetliyse, bu binanın su yalıtımının iyi yapılmadığına işaret eder. Su yalıtımı iyi olmayan binaların taşıyıcı donatısı olan demirler paslanır, zayıflar ve sonuç olarak kolon ve kirişlerde çatlaklar oluşturur. Bu da şiddetli bir depremde binanın gerekli direnci gösterememesine ve büyük hasar görmesine sebep olur.
5- 3 Risk Faktöründen kaçın
Eğer ilgilendiğiniz evin binasında kolon demirlerinde paslanma (1), kolon ya da kirişlerde çatlaklar(2) ya da betonda deniz kabukları veya benzeri şeyler(3) varsa bina deprem açısından riskli olabilir. Dış kolonlarda, bodrum kolon ve kirişlerinde demiri takip eden çatlaklar paslanamadan dolayı ciddi demir kaybı oluştuğunu gösterir. Bunu durumu binanın kanserine benzetebiliriz. Tedaviye ne kadar geç başlanırsa tedavi o kadar zorlaşır. İleri safhada taşıyıcı sistemde hiç demir kalmaz.
Ayrıca, paslanma sorunu betonun geçirimsizliğe sahip olmadığını ve dayanımının düşük olabileceğini, hazır beton kullanılmadığını söyler. Bu sebeple, paslanma, deprem nedeniyle oluşan momentleri taşıma kapasitesinin azaldığına işaret eder.
Eğer bahsettiğimiz gibi paslanma ya da kolon ve kirişlerde çatlaklar gördüyseniz mutlaka bir denetleme şirketinden destek almanızı öneririz.
6- Beton deyip geçmeyin
İnşaatta kullanılan beton, binanın depreme dayanıklılığı konusunda önemli bir etmendir. Eğer binada hazır beton kullanılmadıysa ya da binadan alınmış karot beton dayanımı 10 megapaskal seviyesinin altındaysa bina depreme dair riskli olabilir.
7- Binanın Ne kadarı toprak altında, inceleyin
Binaların depreme karşı asıl gücü her ne kadar taşıyıcı sisteminin niteliğinden gelse de binanın üçte birinin toprak altında olmasının zemine tutunması açısından olumlu sonuçları vardır. Toprak altında ne kadar kat varsa bina zemine o kadar iyi tutunur.
8- Binanın Tasarımına dikkat edin
Binanın tasarımı depreme karşı dayanıklılığı etkileyen faktörlerden biri olarak kabul edilir. Genel olarak binanın tasarımının simetrik ve sürekli olması, binanın yük dağılımın sürekli ve düzenli olması için önemlidir. Kolon ve kiriş boyutlandırmalarının simetrik olması, kısa kolon ve kirişlerden kaçınılması gibi tasarımsal etkiler binanın depreme karşı dayanıklılık kazanmasını sağlayabilir.
9- Binanın Teknik yeterliliğini uzmana danışın
İlgilendiğiniz evin sadece mimari olarak değil mühendislik anlamında doğru tasarlanıp tasarlanmadığı büyük öneme sahiptir. Alacağınız evin statik projesini alanında uzman bir inşaat mühendisine göstermeniz son derece faydalı olacaktır. Eğer uzman bir mühendise danışamıyorsanız binanın statik projesinin onay tarihine göre yapının hangi teknik şartnameye uygun yapıldığını kontrol edebilirsiniz. Eğer onay tarihi 1999 ve sonrasına aitse binanız 1998 “AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA yönetmeliğe göre yapılmış demektir.
Bu 9 noktaya devam ederek seçtiğiniz evin depreme uygun olup olmadığı konusunda fikir sahibi olabilirsiniz. Yine de kesin bir yargı için bir yapı denetim şirketinden destek almanızı öneririz. İnşaat mühendisleri tarafından hazırlanan yapı dayanım testini yaptırarak seçtiğiniz evin depreme dayanıklılığını yüksek doğrulukla öğrenebilirsiniz.