Turk Emlak Haber Ajansı olarak sizler için asrın felaketinin izleri yavaş yavaş silinirken, asla unutmamanız gereken deprem gerçeğini tüm detayları ile anlatacağız.
Deprem Nedir?
Deprem, yer kabuğunda meydana gelen ani ve geçici hareketler sonucu oluşan sarsıntıdır. Deprem, genellikle yer kabuğunda yer alan fay hatlarında gerçekleşir. Yer kabuğundaki kayaların ani hareketleri sonucu oluşan enerji, dalgalar halinde yayılır ve sarsıntıya neden olur.
Depremlerin şiddeti, Richter ölçeği veya Moment Magnitude ölçeği gibi çeşitli ölçekler kullanılarak ölçülür. Bu ölçekler, depremin büyüklüğünü belirlerken, aynı zamanda depremin etkisini, yani insanlara ve yapılar gibi insan yapımı nesnelere olan zararını da belirlemek için kullanılır.
Depremler, genellikle doğal bir olay olarak kabul edilir ve dünya yüzeyinde her gün birçok küçük deprem meydana gelir. Ancak, büyük depremler insanlar için ciddi tehditler oluşturabilir ve özellikle deprem bölgelerinde yaşayan insanların hayatlarını etkileyebilir.
Deprem büyüklüğü ve şiddeti arasındaki fark ne?
Deprem büyüklüğü ve şiddeti, farklı özellikleri ölçen iki ayrı deprem skalasıdır.
Deprem büyüklüğü, depremin yaydığı enerjinin miktarını ölçen bir skaladır. Bu ölçekler arasında en yaygın olanları Richter ölçeği ve Moment Magnitude ölçeğidir. Deprem büyüklüğü, depremin kaynağındaki enerji miktarı ve yarattığı sismik dalgaların şiddeti ile belirlenir. Bu ölçeğe göre, bir depremin büyüklüğü, genellikle 0 ile 10 arasında bir sayı olarak ifade edilir.
Diğer taraftan, deprem şiddeti, bir depremin insanlar ve yapılar üzerinde yarattığı etkiyi ölçen bir skaladır. Bu ölçekler arasında en yaygın olanı Mercalli yoğunluk ölçeğidir. Deprem şiddeti, depremin etkisi ile belirlenir ve I-XII arasında bir sayı ile ifade edilir. Bu ölçekte, I en hafif etkiyi ve XII ise en şiddetli etkiyi ifade eder.
Özetle, deprem büyüklüğü, depremin kaynağındaki enerjinin büyüklüğünü ölçerken, deprem şiddeti, depremin insanlar ve yapılar üzerinde yarattığı etkiyi ölçer. Her iki ölçek de, depremlerin doğasını ve etkilerini anlamak için önemlidir.
Fay hattı nedir? Fay nasıl oluşur?
Fay hattı, iki tektonik plaka arasında meydana gelen yerkabuğu kırılmasıdır. Tektonik plakalar, Dünya’nın kabuğunu oluşturan büyük parçalardır ve yer altında sürekli hareket halindedirler. Bu hareketler, bazen bir plakanın diğerine göre kayması veya altına dalması sonucu fay hatları oluşur.
Fay hatları, kabuğun belirli bir bölgesindeki gerilimi azaltmak için oluşan kırılmalar ve çatlaklardır. Faylar, farklı boyutlarda olabilir ve yer kabuğunun yüzeyinde veya altında bulunabilirler. Fay hatları, depremlerin meydana gelmesine neden olabilen doğal bir olaydır.
Fayların oluşumu, birçok faktöre bağlıdır. Genellikle, fay hatları, tektonik plakaların birbirine çarpması veya uzaklaşması sonucu oluşur. Tektonik plakaların hareketi sonucu, kabukta gerilme ve basınç oluşur ve bu gerilimler fay hatları boyunca biriken enerjinin deprem şeklinde serbest bırakılmasına neden olur.
Fay hatları, birçok yerde bulunabilir ve dünya genelinde çeşitli boyutlarda fay hatları mevcuttur. Faylar, deprem riski yüksek olan bölgelerde özellikle önemlidir ve düzenli olarak izlenir. Fay hatları, deprem araştırmaları ve risk analizleri gibi konularda önemli bir rol oynar.
Kırılan bir fay tekrar neden kırılır?
Bir fayın tekrar kırılması, fayın bulunduğu bölgedeki tektonik hareketlilik ve gerilim nedeniyle gerçekleşebilir. Fay hattında kırılma, kabukta oluşan gerilimlerin bir sonucudur. Tektonik plakaların hareketleri, kayaçların üzerindeki basınç ve gerilmeleri artırarak fayın kırılmasına neden olur. Bir fay hattı, bir kere kırıldığında, enerji bir kısmı serbest bırakılmış olur, ancak fayın tamamı için oluşan gerilim azalmaz.
Bu nedenle, fay hattının aynı yerinde tekrar kırılması, plakaların sürekli hareket halinde olması ve biriken gerilimlerin tekrar serbest bırakılması sonucu gerçekleşebilir. Bunun yanı sıra, bir fay hattının yanındaki farklı bir fayın kırılması da, bölgedeki gerilimleri etkileyerek, bir önceki kırılan fayın tekrar kırılmasına neden olabilir. Bu nedenle, fay hatlarının hareketleri, jeolojik ve tektonik faktörlere bağlı olarak karmaşık bir süreçtir ve fay kırılmaları sürekli olarak gözlemlenir ve izlenir.
Kuzeyanadolu fay hattı hangi şehirlerden geçiyor?
Kuzey Anadolu Fay Hattı, Türkiye’nin batısından doğusuna doğru uzanan ve birçok büyük depreme neden olan önemli bir fay hattıdır. Bu fay hattı, Türkiye’nin kuzeybatısında yer almaktadır. Fay, batıdan başlayarak Marmara Denizi’nin altından doğuya doğru uzanır ve Doğu Anadolu’ya kadar devam eder. Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın geçtiği bazı şehirler şunlardır:
- İstanbul
- Kocaeli
- Sakarya
- Düzce
- Bolu
- Zonguldak
- Karabük
- Bartın
- Kastamonu
- Sinop
- Samsun
- Tokat
- Erzincan
Kuzey Anadolu Fay Hattı, Türkiye’de yıllar içinde birçok büyük depreme neden olmuştur. Fay hattı boyunca oluşan depremlerin büyüklüğü ve etkisi, fay hattının farklı bölümlerinde değişebilir.
Örneğin, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Marmara Denizi’nde bulunan segmentinde meydana geldi ve 7.4 büyüklüğünde bir depremdi. Bu deprem, 17.000’den fazla kişinin ölümüne ve 50.000’den fazla kişinin yaralanmasına neden oldu.
Başka bir örnek olarak, 1999 Düzce Depremi, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın batı bölümünde meydana geldi ve 7.2 büyüklüğünde bir depremdi. Bu deprem, 800’den fazla kişinin ölümüne ve 4.000’den fazla kişinin yaralanmasına neden oldu.
Kısacası, Kuzey Anadolu Fay Hattı boyunca meydana gelen depremlerin büyüklüğü ve etkisi, fayın farklı bölümlerinde ve depremin şiddetine bağlı olarak değişebilir. Fay hattının potansiyel olarak yüksek deprem riski taşıyan bölgelerinde, deprem hazırlık planlamaları ve önlemleri alınması önemlidir.
İnsanlar tarafından fay hatları tetiklenebilir mi?
Fay hatları, doğal olarak oluşan yapısal kusurların sonucudur ve bu kusurlar, yer kabuğunda zamanla biriken stresin boşalmasıyla kırılmalarına neden olur. Bu nedenle, fay hatları insanlar tarafından harekete geçirilemez.
Ancak, bazı araştırmalar insan faaliyetlerinin deprem olasılığını artırabileceğini göstermektedir. Örneğin, yer kabuğundaki aşırı su çekilmesi veya petrol çıkarma gibi insan faaliyetleri, yer kabuğundaki basıncı değiştirerek, doğal olarak oluşan depremlerin zamanlamasını veya büyüklüğünü etkileyebilir. Ancak, bu faaliyetler doğrudan fay hatlarının hareketlenmesine neden olmazlar.
Özetle, insan faaliyetleri doğal olarak oluşan fay hatlarını harekete geçiremezler. Ancak, bazı insan faaliyetleri doğal deprem risklerini etkileyebilir veya artırabilir.
HAARP (Yüksek Frekanslı Etkileşimli İyonosferik Araştırma Programı)
HAARP (Yüksek Frekanslı Etkileşimli İyonosferik Araştırma Programı) adı verilen bir proje veya teknolojinin depreme yol açabileceği bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
HAARP, yüksek frekanslı elektromanyetik dalgaların kullanımı ile iyonosferin incelenmesi için yapılmış bir araştırma projesidir. Projede, yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, yeryüzündeki bir anten ağı üzerinden iyonosfere yönlenir ve iyonosferdeki atmosferik olayların incelenmesi amaçlanır. Ancak, HAARP teknolojisi, doğal olarak oluşan depremleri oluşturmak veya depremleri tetiklemek için kullanılamaz.
Depremler, fay hatlarının hareketlenmesi sonucu oluşan doğal afetlerdir. Fay hatları, yer kabuğunda meydana gelen doğal kusurların sonucudur ve bu kusurların biriken stresin boşalması ile kırılması sonucu meydana gelen depremlerdir. Depremlerin tetiklenmesi için, fay hatlarında yeterli miktarda stres birikimi ve bu stresin biriken enerjinin aniden boşalması gerekmektedir. HAARP veya benzeri teknolojiler, bu doğal sürece müdahale edemez veya fay hatlarında yeterli miktarda stres birikimi oluşturamazlar.
Sonuç olarak, bilimsel olarak, HAARP’ın doğal afetlerin oluşmasına yol açabileceği veya depremleri tetikleyebileceği konusunda bir kanıt yoktur.
Eğer deprem sırasında sokakta iseniz, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
- Panik yapmayın ve sakince kalın. Acele etmek ve panik yapmak size zarar verebilir.
- Kalabalık veya yüksek binalardan uzaklaşın. Binalar, deprem sırasında tehlikeli olabilir, bu nedenle açık bir alanda, ağaçların veya direklerin yakınında güvenli bir yere geçin.
- Hızla hareket eden veya sallanan herhangi bir nesneden uzak durun. Telefon direkleri, trafik ışıkları, elektrik telleri gibi nesnelerden uzak durun.
- Başınızı koruyun. Başınızı koruyacak bir şeyler bulun, örneğin, bir çanta, ceket veya herhangi bir şey başınızın üstüne koyarak koruyun.
- Eğer mümkünse, düz bir alana veya açık bir alana doğru koşun. Ancak, aşırı koşmak veya hızlı hareket etmek, sizi yaralayabilir.
- Eğer bir araba yakınınızdaysa, oraya saklanın. Araç, sarsıntı sırasında koruyucu bir kabuk görevi görebilir.
- Sarsıntı geçene kadar orada kalın. Deprem sırasında hareket etmek, düşmek veya yaralanmak riskinizi artırabilir.
Deprem uyuduğumuz sırada olursa ne yapmalıyız?
Deprem uyuduğumuz sırada gerçekleşirse, hızlıca uyanmamız ve doğru bir şekilde tepki vermemiz önemlidir. İşte yapabilecekleriniz:
- Panik yapmayın ve sakin kalın. Panik yapmak, doğru kararlar vermenizi engelleyebilir ve hayatınızı riske atabilir.
- Yataktan hemen kalkın ve kendinizi güvenli bir yere alın. Mümkünse, duvarlardan, camlardan ve diğer potansiyel tehlike kaynaklarından uzak durun.
- Başınızı ve boynunuzu korumak için bir yastık veya başka bir koruyucu malzeme kullanın.
- Elektrik, gaz ve diğer tehlikeli kaynakları kapatarak, olası yangın riskini azaltın.
- Hızlıca birkaç adım atarak kapıya ulaşın ve kapı eşiğinde durun. Kapı eşiği genellikle binanın en güçlü kısmıdır ve çökme riski daha düşüktür.
- Mümkünse, bina dışına çıkın ve açık bir alanda güvenli bir yere gidin.
- Deprem geçtikten sonra, bina içinde kalmanız gerekiyorsa, çıkış yollarını araştırın ve diğer tehlikeleri göz önünde bulundurarak hareket edin.
Unutmayın ki, deprem anında korunmak için en önemli şey sakin ve hızlı bir şekilde hareket etmektir. Ayrıca, her zaman bir acil durum çantası hazır bulundurmak ve ailenizle birlikte bir afet planı oluşturmak da faydalı olabilir.
Deprem sırasında araba kullanıyorsak ne yapmalıyız?
Deprem sırasında araba kullanıyorsanız, aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
- Panik yapmayın. Sakin kalın ve arabanızı güvenli bir yere çekin. Acele etmek ve panik yapmak, size zarar verebilir.
- Mümkünse, arabanızı açık bir alana ya da düz bir alana doğru sürün. Mümkünse, aracınızı trafikten uzak bir yere çekin.
- Hızınızı azaltın. Kontrolünüzü kaybetmemeye çalışın ve yavaşça durun.
- Aracınızın camlarını kapalı tutun ve kemerinizi takın. Camlar, deprem sırasında kırılabilir, bu nedenle kemer takılı olmalıdır.
- Aracınızı park ettiğinizde, yola veya tehlike oluşturabilecek herhangi bir nesneye yakın park etmeyin. Telefon direkleri, elektrik telleri, binalar ve diğer nesneler, sarsıntı sırasında zarar görebilir veya düşebilir.
- Deprem sırasında araçta kalmak zorunda kalırsanız, sarsıntı geçene kadar orada kalın. Eğer arabanızın altına girebilirseniz, koruyucu bir alan oluşturabilirsiniz.
- Sarsıntı geçtikten sonra, olası tehlikeleri kontrol edin ve güvenli bir şekilde hareket edin.
Unutmayın ki, deprem sırasında araç kullanmak riskli olabilir, bu nedenle mümkünse aracınızı güvenli bir yere çekin ve sarsıntı geçene kadar orada kalın.
İlhan ÇAMKARA / Turk Emlak Haber Ajansı