Halkaları olan gezegenlerin görüntüsü pek çok kişi için büyüleyici olur. Örneğin Satürn’ün çoğu kişi tarafından tanınıyor olmasının en büyük sebeplerinden biri, çevresinde yer alan renkli halkalardır. Mavi sularıyla Dünyamız ayrı bir güzelliğe sahip olsa da, belki de halkalara sahip olsa daha da iyi gözükebilirdi. Elbette güzellik algısı kişiden kişiye değişeceği için buna kesin bir cevap vermek mümkün değil. Ancak Dünya’nın halkaları olması durumunda gezegenin bu durumdan nasıl etkileneceği gibi daha bilimsel soruları cevaplayabiliyoruz.
DÜNYA’DA BÖYLE HALKALARIN OLUŞMASI MÜMKÜN MÜ?
Chip’in aktardığına göre halkalar katı cisimlerin bir gezegene çok yaklaşmasıyla oluşur. Uzay cisimlerinin çevresinde Roche sınırı adı verilen bir bölge bulunur. Bu sınır dahilinde, birincil cismin (bizim durumumuzda Dünya) gelgit kuvvetleri çok güçlü olur ve bir uyduyu parçalayabilir. Bu olasılık, birincil cismin yarıçapına ve iki cismin yoğunluğuna bağlıdır, dolayısıyla sabit bir değer değildir ve her cisim için değişir.
Örneğin Dünya ve Ay’ı ele alırsak, Ay yok olmadan önce 9.500 kilometreye kadar yaklaşan bir yörüngede dönebilir. Eğer Dünya’nın halkalarının daha az kayalık olmasını istiyorsak, Satürn’deki gibi buzlu bir uydunun yok olmasını inceleyebiliriz.
Eğer Dünya’nın da Satürn’ünkiler gibi halkalara sahip olmasını istiyorsak, Enceladus’un yoğunluğuna sahip buzlu bir uyduyu örnek olarak almak en iyi seçenek olacaktır. Bu uydunun parçalanarak toza dönüşmesi için gezegenimize daha da yakın olması ve yaklaşık 5.300 kilometrelik bir yörüngede bulunması gerekecektir. Ayrıca gezegenimizin çevresinde bir halka oluşturmak için Ay kadar büyük bir cisme ihtiyacımız yok ve şimdiye kadar bulunan en büyük kuyruklu yıldız gibi bir cisim de Dünya’nın etrafında güzel bir halka oluşturmaya yeterli olacaktır.
Ne yazık ki buz tabanlı bir halkanın oluşmasında önemli bir problem bulunuyor. Yörüngemizde buz bulunması oldukça zorludur ve bu yüzden iç güneş sistemindeki cisimler bu kadar kurudur. Bu yüzden gezegenimiz için bir halka oluşturmak istiyorsak, buz kadar parlak olmasa da kayalık bir halkayla yetinmemiz gerekebilir.
Çok da zor bir iş değil
Yine de, büyük bir asteroidin güvenli bir şekilde Dünya’ya bu kadar yaklaştırılması dışında gezegenimiz için bir halka yaratmanın göreceli olarak çok zor olmadığı söylenebilir. Doğru cismin doğru noktaya yerleştirilmesinden sonra, sadece kütle çekimi kuvvetlerinin işlerini yapması için beklememiz gerekiyor. Ayrıca bir halkanın oluşması için büyük bir gezegen gerekmiyor. Chariklo gibi asteroitlerin de halkaları vardır ve 10 milyon yıl boyunca stabil kalabilirler.
Bu noktada halkaların ne kadar stabil olduklarından da bahsetmemizde fayda var. Halkaları oluşturan parçacıkların büyüklüğünün yanı sıra, kuvvetleri dengelemeye yardımcı olan küçük uydular da bu stabilite için çok önemlidir ve halkaların uzun bir süre yörüngede kalması için sadece oluşacak doğru konumda olmaları yetmez.
Bu halkaların belirli bir ömrü vardı. Satürn’ün halkalarının bazıları, biz insanlar için oldukça uzun bir süre olsa da, 4,5 milyar yıllık bir gezegen için oldukça genç olan 400 milyon yaşındadır.
Halkalar sürekli bir yok olma sürecindedir. Halkaları oluşturan parçaların bazıları uçarak kaybolsa da, halkaların iç kısmı gezegenin ekvatoru üzerinde sürekli bir meteor yağmuru yaratacaktır.
Satürn’de halkaların yavaş yavaş yok olması, üst atmosferin belirli bir bölümünü ısıtır. Aynı durum muhtemelen oluşturduğumuz teorik halkalı Dünya için de geçerli olacaktır. Halkaların en düşük 1.000 kilometre yüksekliğinde bulunması muhtemeldir. Bu yüksekliğin altındaki parçacıklar, son derece ince atmosfer tarafından çok hızlı bir şekilde aşağı doğru sürüklenecektir.
Bu halka yağmurunun sonuçları biraz daha belirsiz. Ancak en azından ısınma etkisinin sadece ekvatoru değil, tüm gezegenimizi etkileyeceği tahmin edilebilir.
Halkalar güzel görünüyor olsa bile, gezegenimizdeki yaşam için bir problem oluşturmaktan başka bir işe yaramayabilir. Eğer kayalık bir gezegen halka kazandığında ona ne olacağını görmek istiyorsak, sadece birkaç on milyon yıl bekleyerek Mars’ı izleyebiliriz. Birkaç on milyon yıl içinde Mars’ın uydusu Phobos, gezegen tarafından parçalanacak ve Kızıl Gezegenin etrafında tüm güzellikleri ve tehlikeleriyle bir halka sistemi oluşacak.