Cebelitarık Boğazı, Atlantik Okyanusu ile Akdeniz’i birbirine bağlayan kısa bir su yoludur. 13 kilometre genişliğindeki bu şerit, bir tarafta İspanya ve Cebelitarık, diğer tarafta Fas olmak üzere Avrupa ve Afrika’yı da ayırıyor.
Akdeniz neredeyse tamamen karalarla çevrilidir. Dar Cebelitarık Boğazı, Akdeniz’in denizcilik dünyasının geri kalanıyla tek bağlantısıdır.
Güneyde sıcak, kurak Kuzey Afrika ülkeleri ve kuzeyde güneşli güney Avrupa ülkeleri ile sınırlanan Akdeniz, ılık suları ve güneşli kumsallarıyla tanınır.
Bölgenin sıcak ortamının bir sonucu olarak, Akdeniz’de buharlaşma önemli ölçüde yüksektir. Buharlaşma; Nil, Rhone, Po, Arno ve Tuna dahil olmak üzere en büyük akan nehirlerin hepsinden önemli ölçüde daha fazla su çıkarır.
Cebelitarık Boğazı’nın Akdeniz için önemi
Atlantik Okyanusu’ndan önemli bir su sirkülasyonu da Cebelitarık Boğazı yoluyla akarak, buharlaşma nedeniyle Akdeniz’de kaybolan suyu yeniden dolduruyor.
Atlantik’ten gelen soğuk su ısınır ve buharlaşır, bu nedenle deniz doğuya doğru hareket ettikçe daha tuzlu hale gelir.
Cebelitarık Boğazı kapanırsa ne olur
Boğaz kapanırsa neler olabileceğini tahmin edebiliyoruz, çünkü bu 5.9 milyon yıl önce zaten gerçekleşti.
Söz konusu olay, Büyük Messiniyen tuzluluk krizi olarak bilinir. Derin tektonik hareketler, topoğrafyayı daha yükseğe itmiş ve Akdeniz ile Atlantik Okyanusu arasındaki önemli bağlantıyı kesmişti.
Boğaz kapanmış ve Atlantik Okyanusu’ndan gelen tuzlu sular artık gelmemişti. Böyle bir kapanma durumunda deniz; derin, tuzlu bir göle, ardından tuzla kaplı bir bataklığa ve nihayetinde bir çöle dönüşmüştü.
Boğaz kapandığında, sadece birkaç bin yıl içinde su, denizin doğusunda, batısında ve merkezindeki üç sığ havzaya aktı.
Bilimsel bir araştırma gemisinin sondajı, kapanmanın ardından gelen tuz yataklarının belirli noktalarda 3 km’ye kadar derinlikte olduğunu buldu.
Akdeniz nasıl oluştu
Araştırmacılar, Akdeniz havzasının neden sürekli suyla dolduğunu ve daha sonra kesildiğini merak etti.
Bir olasılık olarak, düşük ölçekli tektonik hareketler, Cebelitarık Boğazı’ndaki kara bariyerinde yükselme ve alçalmalara neden olarak, bölgesel kara seviyelerinde art arda yükselmeler ve düşüşler meydana getirmiş olabilir.
En makul teori, yaklaşık 14 milyon yıl önce oluşmaya başlayan büyük Antarktika buz tabakasındaki dalgalanmalar nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesidir.
Akdeniz en son 5.33 milyon yıl önce, Miyosen ve Pliyosen dönemleri arasındaki sınırda yeniden doldurulmuştu.
Sonunda büyük bir sel bariyeri aştı ve okyanusla denizle yeniden birleşti. Dar boğazdan gelen su akışı birkaç yüzyıl sürmüş olabilir.
Akdeniz’in yeniden kuruması mümkün mü
Afrika ve Avrupa tektonik olarak aktiftir. Akdeniz tabanının bir bölümünü tutan Afrika levhası milyonlarca yıldır kuzeye doğru ilerliyor ve her 2,5 yılda bir kabaca bir 2,5 santimetrelik bir hızla Avrasya Levha Sınırına doğru kayıyor..
Konuyu inceleyen bilim insanlarına göre, yakın jeolojik gelecekte Cebelitarık Boğazı’nın bir kez daha kapanması kuvvetle muhtemel.
Boğaz kapanırsa ve Akdeniz’in bağlantısı koparsa, meydana gelen buharlaşma onu her yıl birkaç santimetre küçülmeye zorlar ve uçsuz bucaksız kuru bir arazi meydana gelir.
Tuzlu denizden biriken tuzlu tortular nedeniyle bu arazi tarımsal olarak uygun olmayacaktır.