SPM tarafından oluşturulan EZA endeksi, Türkiye için ekonomik zorlukları analiz edecek. TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (SPM) Türkiye için “Ekonomik Zorluk Analiz” endeksi (EZA) oluşturdu. SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar Sayan, yeni endeksi ilk kez DÜNYA’ya açıkladı. Dört farklı versiyonu olan EZA’daki artışlar ekonomik sıkıntının arttığı anlamına gelecek.
SPM tarafından Türkiye’ye özgü olarak oluşturulan EZA, uluslararası literatürde sefalet endeksi olarak bilinen ve yaygın olarak kullanılan endeksi genişletiyor. Hesaplama yöntemi olarak literatüre de bir ilki kazandıran endeks hakkında SPM Direktörü Serdar Sayan şu bilgileri verdi: “Bilindiği gibi, sefalet endeksi, tüketici enfl asyon oranı ile işsizlik oranının toplamlından oluşuyor. Bu yönüyle, işgücü piyasasında ekonomik sıkıntıya yol açan yegane sorunun işsizlik olduğu kabulüne dayanıyor. Oysa, Türkiye’de istihdamın düşük kalitesi de önemli bir sorun. Kaldı ki salgın sonrası dönemde, geleneksel işsizlik oranlarının ölçümü bütün dünyada sorunlu hale geldi. Bu yüzden, EZA Endeksi ekonomik zorluk yaratan enfl asyon ve işgücü piyasası sorunlarının nabzını daha yakından tutmaya izin veriyor. Düşük kaliteli istihdamı bu tür bir sefalet endeksine katmak dünyada ilk kez yapılıyor. Bu yaklaşımımızın, başka ülkelere de örnek olabileceğini düşünüyorum.”
Sayan, endeksin sunduğu verilerin gelecek dönemde çok önemli hale geleceğini vurgulayarak; işsizliğin yüksek seviyelerde seyrettiği, enfl asyonun çok yükseldiği ve eğreti istihdam oranının salgın dönemindeki yükselişiyle, EZA’nın izlenmesi gereken bir veri olarak ortaya çıktığını kaydetti.
EZA kapsamında 4 ayrı endeks hesaplanacak
EZA değerlerinin, ekonomik ve sosyal politika yapım süreçleri için çok önemli bir girdi teşkil edeceğini kaydeden Prof. Dr. Sayan, “EZA endeksinin 4 versiyonu da tüketici enfl asyonu, işsizlik ve eğreti istihdam göstergelerinden oluşuyor. Endekslerden ikisi, işsizlik göstergesi olarak tarım dışı işsizlik oranını, diğer ikisi ise genel işsizlik oranını hesaplamalara dahil ediyor. Ayrıca, farklı versiyonları hesaplarken, eğreti istihdamın 15 yaş üstü, çalışma çağındaki nüfusa oranını ve toplam istihdam içindeki payını ayrı ayrı göz önüne alıyor. Her 4 endeks de sefalet endeksiyle yüksek bir korelasyon gösterirken, ek bilgiler de sunuyor” dedi.
Endeksin, profesyoneller için tüketici enfl asyonu oranı, genel ve tarım dışı işsizlik oranları ile istihdam oranı gibi üç önemli makroekonomik göstergenin toplu seyrini kolayca bir bakışta izleme imkanı verdiğini kaydeden Serdar Sayan, vatandaşlar için ise endeksin yükselişinin özellikle dar gelirlilerin karşılaştığı ekonomik zorlukların arttığı anlamına geldiğini anlattı. Serdar Sayan, “Endeksteki artış oranı ne kadar yüksekse yaşanan zorluklardaki artışın da o kadar şiddetle hissedilir olacağını söylemek mümkün. Zaten ekonomik zorluk analizi sözcüklerinin kısaltması olana EZA Türkçe’de aynı zamanda eza çekmek, eziyet çekmek deyimini de çağrıştırıyor” diye konuştu. SPM Direktörü Serdar Sayan, “Vatandaş, genel enfl asyon ölçümünün kendi hayatındaki fiyat artışlarını göstermemesinden şikayet ediyor, EZA bu şikayete bir karşılık verecek mi?” sorusuna ise “Hayır, biz TÜİK’in verileni kullanıyoruz. Dolayısıyla endekslerimizdeki enfl asyon bileşeni ancak TÜİK hesaplamaları kadar gerçekçi. Yani TÜİK hesaplamaları bu sıralar sıkça iddia edildiği gibi, enfl asyonu saptırıyorsa bizim endeksimiz de ister istemez o saptırılmış değerlere dayalı oluyor. Ancak söz konusu iddialar doğru olsa bile endeksler, eğilimleri ve eğilimlerin yönünü gerçekçi olarak saptıyor.” diye konuştu.
“Aralık döneminde sıçrama bekliyoruz”
EZA’nın işsizlik verilerinin iki aylık gecikmeyle açıklandığını hatırlatan Serdar Sayan, bu nedenle Kasım 2021 dönemini oluşturduklarını, 10 Şubat günü açıklanacak Aralık dönemi işsizlik verilerini kullanarak da güncellenerek kamuoyuna açılacağını vurguladı. EZA’nın aylık bir endeks olduğunu, salgın öncesi dönemi kavramak amacıyla Ocak 2019’un baz ay olarak alındığını kaydeden Serdar Sayan, Kasım ve öncesindeki yarım, bir puanlık değişimlere karşılık, Aralık 2021’in endeksinde 10 puanlık bir sıçrama beklediklerini, aylık verinin enfl asyonun yüksek seyri nedeniyle EZA’nın ilerleyen dönemlerde de önemli bir kaynak olacağını anlattı.
EZA Kasım 2021’de 0,5 puan yükseldi
SPM EZA, Kasım 2021 döneminde 4 alt endekste de yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranının dikkate alındığı EZA 1 endeksi, bir önceki aya göre 0,5 puan, EZA 2 endeksi ise yöne aynı döneme göre 1,5 puan yükseldi. SPM EZA 1 Endeksi, SPM’nin TÜİK verilerinden hesapladığı Eğreti İstihdam Payının (EİP)TÜİK TÜFE ve Tarım dışı İşsizlik Oranı aylık değerlerinin toplamına dayalı olarak hesaplanıyor SPM EZA 1 Endeksi, önceki aya göre 0,5 puan artarak 96,5 oldu. SPM EZA 2 Endeksi, SPM’nin TÜİK verilerine dayalı hesapladığı Eğreti İstihdam Oranının (EİO) TÜİK TÜFEO ve Tarım dışı İşsizlik Oranı aylık değerlerinin toplamına dayalı olarak hesaplanıyor SPM EZA 2 endeks değeri önceki aya göre 1,5 puan artarak 96,6 değerini aldı.