Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) ekim ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 2,39 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 19,89’a yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB’nin Ekim Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, yıllık enflasyon gıda ve temel mal dışındaki gruplarda yükseliş kaydederken, bu artışa en belirgin katkı enerji ve tütün ürünlerinden geldi. Bu dönemde petrol, propan, bütan, kömür gibi enerji fiyatları dolar bazında kayda değer bir oranda yükseldi. Türk lirasındaki görünümle birlikte yurt içi enerji kalemlerinde yüksek fiyat artışları kaydedildi.
Tütün ürünlerindeki fiyat artışının tüketici enflasyonuna etkisi 0,30 puan düzeyinde gerçekleşti. Lokanta ve otel grubu fiyatlarındaki yükseliş eğilimi de hizmet yıllık enflasyonunu olumsuz yönde etkilemeye devam etti.
Temel mal yıllık enflasyonu dayanıklı tüketim malları fiyat gelişmelerine bağlı olarak yavaşladı. Gıda yıllık enflasyonundaki gerilemede ise taze meyve fiyatlarındaki düzeltme hareketinin etkisi hissedildi.
Emtia fiyatları ekim ayında enerji, metal ve tarımsal ürünler öncülüğünde olumsuz bir seyir izlerken, dış fiyat baskıları belirginleşti. Bu gelişmelere ek olarak, artan tedarik sıkıntılarıyla birlikte üretici fiyatları enerji ve ara malı sektöründe belirgin olmak üzere alt gruplar genelinde yükseldi. Bu dönemde B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları sınırlı bir oranda gerilerken, göstergelerin yakın dönem eğilimlerinde ekim ayında da yavaşlama kaydedilmekle birlikte yüksek seviyeler korundu.
Söz konusu gelişmelerle ekimde önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı; enerjide 0,38 puan, alkol-tütün-altında 0,28 puan ve hizmette 0,02 puan artarken, gıdada 0,22 puan ve temel mal grubunda 0,15 puan azaldı.
“Kira enflasyonundaki yükseliş eğilimi sürdü”
Hizmet fiyatları ekimde yüzde 1,04 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 0,37 puan artarak yüzde 15,43 oldu. Yıllık enflasyon ulaştırma ve diğer hizmetlerde geriledi, haberleşme hizmetlerinde yataya yakın seyretti, kira ve lokanta-otelde ise yükseldi.
Lokanta-otel grubunda yıllık enflasyon yüzde 25,23’e yükselerek hizmet enflasyonunu olumsuz yönde etkilemeyi sürdürdü. Bu grupta gıda fiyatlarındaki artışların da etkisiyle yemek hizmetleri fiyatlarında ekim ayında da yüzde 2,03 ile yüksek bir artış gözlenirken, konaklama hizmetleri fiyatlarındaki yüzde 5,86’lık yükselişte gerek yurt gerekse otel ücretlerindeki artışlar etkili oldu. Bu gelişmede geçici KDV indirimlerinin sona ermesinin de yansımaları hissedildi. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle kira enflasyonundaki yükseliş eğilimi bu dönemde de sürdü.
Haberleşme hizmetlerinde koli gönderme ücretlerinde gerçekleşen yüksek aylık artışa rağmen diğer kalemlerdeki ılımlı seyir sonucu aylık artış sınırlı oldu. Ulaştırma hizmetleri fiyatları ise şehirlerarası otobüs ücretlerindeki düşüş öncülüğünde geriledi.
Temel mal yıllık enflasyonu ekimde 0,92 puan gerileyerek yüzde 18,46 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, diğer temel mallarda yatay bir seyir izledi, giyim ve ayakkabı grubunda ise yükseldi. Dayanıklı mal fiyatları ekimde yüzde 1,23 arttı. Bu gelişmede beyaz eşya fiyatlarındaki aylık yüzde 5,96’lık artış belirleyici olurken, mobilya ve otomobil kalemlerindeki ılımlı seyir grup aylık enflasyonunu sınırladı. Bu gelişmelerle, dayanıklı mal grubu yıllık enflasyonu 1,88 puan azalarak yüzde 20,24’e geriledi.
Giyim ve ayakkabı fiyatları ekimde yüzde 7,65 yükselerek mevsimsel ortalamasının altında bir artış gösterirken, grup yıllık enflasyonu geçen yılın aynı döneminde salgın hastalık kaynaklı düşük bazın etkisiyle yükseliş kaydetti.
Diğer temel mallar grubunda ise ekimde fiyatlar yüzde 1,50 arttı ve grup yıllık enflasyonu yüzde 23,35 ile yataya yakın seyrini korudu.
“Uluslararası enerji fiyatlarındaki gelişmeler, akaryakıt fiyatlarına doğrudan yansımaya başladı”
Enerji fiyatları ekimde yüzde 4,58 artarken, bu dönemde petrol, kömür, propan, bütan, doğal gaz gibi uluslararası enerji fiyatları dolar bazında güçlü bir artış kaydetti. Bu gelişmelerle yüzde 8,87 ile akaryakıt, yüzde 11,86 ile tüp gaz ve yüzde 16,1 ile katı yakıt fiyatlarında yüksek aylık artışlar izlendi.
Akaryakıt ÖTV miktarının sıfırlanmasıyla eşel mobil sistemi sınırına ulaştı. Böylelikle Türk lirası cinsi uluslararası enerji fiyatlarındaki gelişmeler yurt içi akaryakıt fiyatlarına doğrudan yansımaya başlarken, halihazırda eşel mobil sistemi önemli bir enflasyonist baskıyı engellemeye devam etti. Bu gelişmelerle yıllık enerji enflasyonu ekimde aylık 2,99 puan yükselerek yüzde 25,76 oldu.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ekimde yüzde 1,92 artarken, grup yıllık enflasyonu bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 1,38 puan gerileyerek yüzde 27,41 ile yüksek seyrini korudu. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 2,86 puan düşüşle yüzde 29,20’ye, işlenmiş gıda grubunda ise 0,08 puan azalışla yüzde 25,71’e geriledi.
İşlenmemiş gıda enflasyonundaki gerilemede temelde taze meyve-sebze fiyatları etkili olurken, mevsimsellikten arındırılmış veriler eylül ayında taze meyve-sebze grubunda gözlenen düzeltmenin taze meyve kaynaklı olarak bu dönemde de sürdüğüne işaret etti.
Ekim ayında, diğer işlenmemiş gıda grubunda yükselmeye devam eden bakliyat fiyatlarının yanı sıra süt ve patates fiyatlarındaki artışlar dikkati çekti. Bu gelişmede tarımsal kuraklığa bağlı rekolte kaybı, kur gelişmeleri ve girdi maliyetleri etkili olmaya devam etti.
İşlenmiş gıdada bu dönemde genele yayılan fiyat artışları görülmekle birlikte, uluslararası ve yurt içi buğday fiyatlarındaki olumsuz seyrin baskı oluşturduğu ekmek ve tahıllar grubundaki yükseliş öne çıktı. Ekim ayında, üretici firmaların sigara fiyatlarında 1 TL fiyat artışına gitmeleri nedeniyle tütün ürünleri fiyatları yüzde 6,44 artış kaydetti. Bu gelişmenin tüketici enflasyonuna etkisi yaklaşık 0,30 puan oldu.
“Tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü”
Yurt içi üretici fiyatları ekimde yüzde 5,24 yükselirken, yıllık enflasyon 2,35 puan artarak yüzde 46,31 oldu. Endeks genelinde yüksek fiyat artışları gerçekleşti. Bu gelişmede Türk lirasındaki değer kaybı, başta enerji olmak üzere süregelen emtia fiyat artışları ve arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, enerji yıllık enflasyonundaki artış öne çıktı. Aylık bazda fiyat artışları alt gruplar geneline yayılırken, en belirgin artış ise yüzde 9,33 ile enerji grubunda gerçekleşti.
Enerji grubu fiyatları rafine edilmiş petrol ürünleri, gaz imalatı, su ve kömür fiyatları öncülüğünde yükseldi. Bir diğer yüksek fiyat artışı gösteren ana gruplardan ara mallarında ise demir-çelik ve ferro alaşımlar ile diğer metaller, tekstil iplik ve elyafları, temel kimyasallar ile plastik ve kağıt ürünleri etkili oldu.
Bu dönemde sermaye mallarındaki fiyat artışında metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları, makineler, bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri öne çıktı.
Dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta et ürünleri, katı-sıvı yağlar, giyim, tekstil ürünleri, tütün ve fırın ürünleri ile unlu mamuller belirleyici oldu. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü.