Rize ve Artvin’deki sel felaketinin bilançosu netleşmeye başladı. İlk belirlemelere göre sel ve heyelan nedeniyle Rize’de, 47 bina yıkıldı, 100’e yakın konut ağır hasar aldı, 125 bina boşaltıldı, 40’a yakın işyeri ve 100’e yakın da araç zarar gördü. Artvin’de bilanço daha da ağır; 1430 konut ve işyeri zarar gördü ve 70’e yakın araç kullanılamaz hale geldi. Her iki ilde de hasar tespit çalışmaları sürüyor ve uzmanlara göre önümüzdeki günlerde selin neden olduğu maddi kayıp daha da artacak.
Hem sigortacılarla hem de uzmanlarla konuştuk. Rize ve Artvin’deki sel felaketinin neden olacağı tahmini toplam zarar, en az 200 milyon lira. Tabi tarımsal zararı da hesaba katacak olursak, ekonomiye maliyeti çok daha büyük olacaktır. Elbette bu zararda iklim değişikliğinin etkisi büyük ama başta dere yatağına konut yapılması gibi çarpık yapılaşma ve başka nedenler de zararın büyümesinde büyük rol oynuyor.
4 KONUTTAN 1’İ SİGORTALI
Peki, 200 milyon liralık zararın ne kadarını sigortacılar karşılayacak? Selin sigortaya maliyetinin 25 milyon lira olacağı tahmin ediliyor. Daha açık bir anlatımla, 200 milyon liralık zararın sadece 25 milyon lirasını sigortacılar karşılayacak. Bunun üzerine tarım sigortalarını da eklersek sigortacıların ödeyeceği toplam hasarın 40 milyon lirayı bulması bekleniyor. Neden böyle? Sigortalanma oranı düşük de ondan. Örneğin, Rize’de, 4 konuttan 1’i sigortalı, her 4 araçtan da 1’i kaskolu. Küçük işletmelerin ise yüzde 90’nının sigortası bulunmuyor. Tarımda da sigortalılık oranların yüzde 20’nin üzerine çıkmıyor. Artvin’de ise sigortalanma oranlarını hem Türkiye ortalamasının hem de Rize’nin de çok altında. Sigortalılık oranı düşük olduğu için de sel felaketlerinde meydana gelen ekonomik kaybın -bölgesine göre değişmekle birlikte- kimi bölgede yüzde 4’ünü, kimi bölgede yüzde 10’unu sigortacılar karşılayabiliyor. Sel baskınının sıkça yaşandığı Karadeniz’de ise bu oran yüzde 5-6’larda.
Nitekim, benzer sel felaketleri geçen sene de aynı bölgede yaşanmıştı. 2020’nin ağustosunda Giresun’da yaşanan sel felaketinde 400’e yakın bina ve işyeri zarar görmüş; aynı dönemde Rize’deki sel afetinde de çok sayıda ev ve işyerini su basmıştı. Geçen sene Karadeniz bölgesinde yaşanan sel baskınlarının yarattığı toplam zarar ise 4 milyar lirayı bulmuştu. Sigortalılık oranı düşük olduğundan Giresun, Rize, Samsun, Trabzon’dan meydana gelen sel felaketleri sonrası sigortalılara 200 milyon lira tazminat ödemişti.
ZARARI KİM KARŞILAYACAK?
Peki, bu durum sigortalılık oranında bir değişiklik yarattı mı? Sigortacılara sordum. Sel felaketinin yaşandığı Rize, Giresun, Artvin gibi şehirlerde afet sonrası sigortalılık oranlarında ufak da olsa bir hareketlilik yaşandığını, ancak sonrasında yine eskiye dönüldüğünü söylediler. Bu da şu anlama geliyor, sigortalanma oranı düşük olduğu için geçmiş yıllarda olduğu gibi son Rize ve Artvin’deki sel felaketinin neden olduğu zararın yükü devletin sırtına binecek; devlet tarafından, karşılanmayan kısım esnafın, araç ve ev sahiplerinin üzerine kalarak yeni bir yük yaratacak.
Bilmiyorum belki de sık sık yaşanan ve her seferinde ciddi ekonomik kayba neden olan sel felaketi için Karadeniz bölgesine has bir sigorta modeli geliştirilebilir. Böylece devletin ve vatandaşın üzerindeki yükü sigorta sistemi alır. Akıllara, ‘sigorta bu yükü kaldırabilir mi?’ gibi bir soru gelebilir. Fazlasıyla kaldırır.
SİGORTACILAR ALMANYA’DA 6 MİLYAR DOLAR ÖDEYECEK
Sel felaketi sadece Türkiye’yi etkilemedi. Rize ve Artvin’de felaketin yaşandığı günlerde başta Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya olmak üzere Avrupa ve Çin’de de seller ciddi can ve mal kayıplarına neden oldu. Sigortacılar bu durumu ise, doğal afetler açısından “Almanya, Belçika, Artvin, Rize artık fark etmiyor’ şeklinde yorumluyor. Avrupa’yı etkisi altına alanlar sellerin ise 10 milyar doları aşan ekonomik kayba neden olacağı tahmin ediliyor. Sadece Almanya’da yaşanan sel felaketinde ise sigortalı hasarın 5 milyar avro (6 milyar ) olması bekleniyor. Çin’de meydana gelen sel felaketinin ise 200 milyon dolara yakın ekonomik kayba neden olacağı tahmin edilirken, sel baskını sonrası Çin’de sigorta şirketlerine 65 binin üzerinde tazminat talebi başvurusu yapıldı.