Libya’da 2011 yılında başlayan iç karışıklık sonrasında çok sayıda Türk firma şantiyelerinin yakılarak yağmalanması sonucunda işlerini yarım bırakmak ve 25 bin Türk işçisiyle Türkiye’ye geri dönmek zorunda kaldı. 10 yıldır hem yarım kalan projeler hem de alacaklar konusu tartışılırken sorunların çözümü için önemli bir adım atıldı. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Türk müteahhitlerin Libya’da yarım kalan projelerinin devam etmesini sağlayacak mutabakat zaptının yürürlüğe girdiğini bildirdi.
DEVAMI İÇİN ÖNEMLİ
Pekcan, Twitter hesabından paylaştığı mesajında, Resmi Gazete’de dün yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk müteahhitlerin Libya’da yarım kalan projelerinin devamını sağlayacak mutabakat zaptının 24 Eylül itibarıyla yürürlüğe girdiğini belirtti. Kararın önemine dikkati çeken Bakan Pekcan, “Türk firmaları, Libyalı işveren idarelerle görüşmelere başlayarak, tamamlanmamış projelere ilişkin iş süreçlerini sonuçlandırabilecek. Libya’nın yeniden imarında yer alabilecek firmalarımızın yatırımlarının devamı açısından son derece önemli olan söz konusu kararın hayırlı olmasını diliyorum”değerlendirmesinde bulundu. Libya’da işveren kurumlar ile iş üstlenen müteahhitlerin, mutabakat zaptının yürürlüğe girmesini takip eden 90 gün içerisinde işlerin devamı veya hak ve borçlar hakkında uzlaşmaya varması mümkün olacak. Taraflar, müzakerelere başlanamaması, anlaşmaya varılamaması veya projenin sonlandırılması durumunda ise mutabakat zaptının yürürlüğe girmesini takip eden 180 gün içerisinde kesin hesap hazırlayarak ilgili hak ve borçlar hususunda anlaşmaya varacak.
ALACAKLAR NE KADAR?
Libya’da yarım kalan projeler ve Türk firmaların alacakları konusunda bilgi veren Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Mithat Yenigün, “Türkiye Müteahhitler Birliği üyesi olan 100’ü aşkın firmanın, Libya’daki yarım kalmış projelerinin toplam tutarı 19 milyar dolar. Bu çerçevede tahsil edilmemiş hakediş alacakları yaklaşık 1 milyar dolar, devam eden işlere ait avans ve kesin teminat tutarı 1.7 milyar dolar, tahmini makine, ekipman vb. envanter ile diğer zararlar toplamı ise 1.3 milyar dolar civarında. Aradan geçen sürede firmalarımız sigorta komisyonları, teminat mektubu ve akreditif komisyonları, taşeron temin sözleşmeleri ve diğer tazminatlar, diğer finansman giderleri ve şantiyelerdeki güvenlik giderleri gibi yüksek rakamlara ulaşan pek çok ödemeyi yapmaya devam etmiştir” diye konuştu.
ASLAN PAYI BİZİM
Yenigün, Türk inşaat sektörünün 1972 yılında yurtdışına ilk çıktığı pazar olan Libya’nın, ülkede yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle zaman zaman kesintiye uğrasa da yüzde 7.2’lik pay ile sektörün en çok iş üstlendiği üçüncü ülke konumunda olduğunu dile getirdi “Ülke savaştan dolayı harap oldu” diyen Mithat Yenigün şöyle devam etti: “Enerji, sağlık ve eğitim öncelikli olarak büyük ihtiyaçları var. Bu işler başlama noktasına gelince aslan payını Türk müteahhitler alır.” Türk firmaların bugüne kadar Libya’da yaklaşık 33 milyar dolarlık sözleşme imzaladığını belirten Yenigün, mutabakat zaptı sonrası somut adımların da atıldığını söyledi. Yenigün, “Birkaç firma işlerine devam etmeye başladı. Yeni işler için de davetler geliyor. Müteahhitlerimiz, ülkede yarım kalmış projelerini tamamlamaya ve yeni projeler almaya istekli” dedi.
44 TÜRK FİRMA EN BÜYÜKLER LİSTESİNDE
Uluslararası inşaat sektörü dergisi ENR’ın (Engineering News Record), müteahhitlerin bir önceki yılda ülkeleri dışındaki faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri esas alarak yayımladığı ‘Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi Listesi’nin 2020 yılı sonuçlarına göre; Türk müteahhitleri, uluslararası inşaat pazarında geçen yıl yaşanan yüzde 2.9’luk daralmaya rağmen, listede yine 44 firma ile Çin’in ardından ikinciliği korumayı başardı. Türk firmaları 21.6 milyar dolar tutarında gelir ile küresel pazardaki yüzde 4.6’lık payını da muhafaza etti. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, geçtiğimiz yıl yeni proje tutarında 19 milyar dolar seviyesini yakalayan sektör, bu yılın ilk 9 ayında 8.6 milyar dolar tutarında 144 proje üstlendi. Bu dönemde lider pazar yine Rusya oldu, ülkede toplam tutarı 2.7 milyar dolar olan 21 projenin yapımı Türk müteahhitlere ihale edildi. İlk beş pazar içindeki diğer ülkeler Romanya (toplam tutarı 900 milyon dolar olan 8 proje), Kuveyt (toplam tutarı 834 milyon dolar olan 3 proje), Ukrayna (646 milyon ABD dolar büyüklüğünde 7 proje) ve Özbekistan (toplam tutarı 459 milyon dolar olan 8 proje) olarak sıralandı. Türk müteahhitlik firmalarının yurtdışında bugüne kadarki toplam proje portföyü 411 milyar doları buldu.
YENİ PROJELERİ TÜRKLER YAPACAK
Türk müteahhitlerin Libya’da 4 milyar dolar alacağı olduğunu söyleyen Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Libya İş Konseyi Başkanı Murtaza Karanfil, “Bizi sevindiren nokta 10 yıllık engellerin ortadan kalkması. Borçlar ödenecek ve daha da önemlisi yeni işler alınacak. En az borç tutarı kadar proje yapacağız. Libya yetkilileri de bu konuda oldukça istekli ve Türk müteahhitlere güveniyorlar” dedi.
Libya’da hem alt yapı hem de üstyapı anlamında önemli ihtiyaçlar olduğunu belirten Karanfil, biriken bu işleri bölgede tecrübeli Türk firmalarının üstleneceğini ifade etti. DEİK Türkiye-Libya iş konseyi olarak iki ülke arasındaki ticari ilişkiye katkı sağlayacak bir etkinlik düzenlediklerini de belirten Karanfil, “Libya’dan 200 iş insanı ile 100 Türk iş insanı 2 günlük etkinlikte buluştu ve önemli işbirliği anlaşmaları imzalandı” dedi. 2019’da Libya’ya ihracatın 1.9 milyar olduğunu, bu yılın 8 ayında 1 milyar dolara gerilediğini belirten Karanfil, “Kurulacak bir lojistik merkezle birlikte orta vadede 10 milyar dolar ihracat yapabiliriz” diye konuştu.
16 MİLYAR DOLARLIK PROJE GÜNDEMDE
Libya Planlama Bakanı Taher Jehaimi, ağustos ayında yaptığı açıklamada 16 milyar dolar büyüklüğünde 184 proje başlatacaklarını belirterek, “Türk firmalarına güveniyoruz, bel bağlıyoruz diyebilirim. Türk firmalarının bizimle gerçek bir ortak olmalarını bekliyoruz. Projeleri yapıp gitmelerini değil, gerçek bir ortak olarak kalkınma projelerinde çalışmalarını istiyoruz” ifadelerini kullanmıştı.