Gezegenlerin oluşumuna dair onlarca yıldır yürütülen çalışmalar bize bazı cevaplar veriyor. Ancak söz konusu hiçbir zaman çıplak gözle öylece göremediğimiz gezegen oluşumu gibi bir konu olunca, her zaman daha fazla araştırma ve gözleme ihtiyaç oluyor.
Yayımlanan yeni bir araştırma, dev gezegenlerin oluşumuna dair oldukça önemli bir konuyu aydınlattı ve uzun yıllardır ‘dev gezegenler nasıl oluşur?’ sorusuna verilen cevabı bir kez daha ortaya koydu. Üstelik yapılan gözlem, tarihte bir ilk olma özelliğini de taşıyor.
Önce bahsi geçen gezegen oluşumunun detaylarına göz atalım;
Monoceros adıyla da bilinen Tekboynuz takımyıldızında bulunan V960 Mon isimli genç bir yıldız, uzun yıllardır araştırma ekipleri tarafından gözlemleniyordu. Elde edilen veriler, gezegenlerin oluşumuna yönelik daha yeni bir teori diyebileceğimiz disk kararsızlığı modeline yönelik önemli kanıtlar sundu.
Gezegenlerin nasıl oluştuğuna yönelik açıklamayı bilim insanları ‘Çekirdek Toplanması’ ve ‘Disk Karasızlığı’ modelleri ile yapıyor. Ancak genellikle öne çıkan model olan çekirdek toplanması, Jüpiter gibi gaz devi gezegenlerin oluşumunu tam olarak açıklayamıyor. Bu noktada ise devreye disk kararsızlığı modeli giriyor.
Fakat disk kararsızlığı modeline yönelik yeterli gözlemin olmayışı, bu modeli son yıllarda geri plana itmişti. V960 Mon’un gözlemlerinden elde edilen veriler ise tarihte ilk kez gezegen ölçeklerinde meydana gelen disk kararsızlığının kanıtı olarak sunuldu.
Peki disk kararsızlığı tam olarak ne ve dev gezegenlerin oluşumunu nasıl açıklıyor?
Basitçe anlatmak gerekirse disk kararsızlığı modelinde toz ve gaz kümeleri zaman içerisinde bir araya gelerek daha büyük, kimi durumlarda gezegenimizin birkaç katı büyüklüğünde kümeler oluşturuyorlar. Bu süreç çekirdek toplanması modelinden çok daha hızlı meydana gelir ve bu da hızla yok olan hafif gazları yakalayabilmelerine olanak tanır.
V960 Mon’da da gözlemlenen tam olarak buydu. V960 Mon’un çevresindeki diskte oluşan sarmal kollarda, her biri Dünya’nın birkaç katı büyüklüğünde kümeler bulundu. Bu kümelerin oluşacak gaz devi gezegenlerin oluşumunun erken aşamaları olduğu düşünülüyor.
Gözlemevleri ve dev teleskoplar ile genç yıldızların incelenmesinin ilerleyen süreçte disk kararsızlığı modeline dair daha fazla veri sunacağı düşünülüyor.